IX. 2018. Tarix 1-dars

III.Yangi mavzu bayoni:

O`qituvchi reja asosida mavzuni guruhlarga taqsimlab beradi va ular darslikdan foydalangan holda mavzuni yoritadilar. Bunda aqliy hujumga asoslaniladi.

1-guruhga: Xitoyda sivilizatsiya kurtaklari.

2-guruhga: Xitoy aholisining mashg`ulotlari.

3-guruhga: Xitoy ko`p podsholiklar davrida.

O`qituvchi o`quvchilar ma`lumotlarini to`ldiradi, tuzatadi va qo`shimchalar qiladi.

Misr, Mesopotamiya va Hindiston­dagi kabi Xitoyda ham ilk siviliza­tsiyalar Xuanxe va Yansizi degan katta daryolar bo’ylarida miloddan avvalgi III-II mingyilliklarda kurtak уova boshladi. Qadimgi Xitoy davlati Xuanxe daryosining o’rta oqimida vujudga keladi. Miloddan avvalgi III mingyillikda Xitoyda qabilalar itti­foqlari yagona davlatga birlashdi, Bu davlat nomi ham uning bosh shahri nomi kabi "Shan" deb atalgan. Mil. avv. II mingyillik oxirida Shanga qo’shni chjou qabilasi bostirib kiradi, uning hukmdori Shan yerlarini o’zinikiga qo’shib oldi va "Chjou" degan katta davlatni bunyod etdi. Davlat ulkanligi bois hukmdorlar uni "Osmon ostidagi podsholik», o‘zlarini esa «Osmon o‘g‘illari» deb atashadi. Butun Markaziy Xitoy ana shu davlat tarkibiga kirgan edi. Dehqonchilik Xitoyda azaldan e’tiborli va faxrli kasb hisoblab kelingan. Asosiy dehqonchilik ekinlari javdar va bug’doy bo’lgan. Keyin­chalik xitoyliklar sholi yetishtira boshladilar, sholi urug’i Hindistondan keltirilgan. Xitoy aholisi keyinchalik "choy" daraxtini ham yetishtira boshladi, uning barglaridan shifobaxsh ichimlik bo’lmish "choy" tayyorlanadi. Choy tez orada butun jahonga tarqaldi. Tut daraxti yetishtirish Xitoy aholisining asosiy mashg’ulotlaridan biri bo’lgan. Tut bargi bilan ipak qurti boqiladi. Ipak qurtlari pillalalarga tolalarni o’raydi, pilladan esa nihoyatda yengil va tiniq mato bo’lmish ipak tayyorlanadi. Miloddan avvalgi VIII- VII asrlarda Chjou davlatida markaziy hokimiyat zaiflasha boshladi. Ayrim viloyatlar noyiblari podsho hokimiyatidan ozod bo’lishga intilar edilar. Xitoyga ko’сhmanсhi qabilalar hujum qila boshlaganidan foydalanib qolgan chekka viloyatlar aholisi ajralib chiqib, o’z davlatini tashkil eta boshladi. Shu taxlit, miloddan avvalgi VII- V asrlardagi katta davr tarixda "gala podsholiklar" davri nomini ol­gan. Xitoyda ayni mahalda "ku­rashayotgan podsholiklar" davri ham boshlanadi. "Zafar­yor" imperiyaning oliу hukm­dorlari bilan ajralib chiqqan davlatlar hukmdorlari o’rtasida boshlangan urushlar 200 yildan uzoqroq davom etdi. Bu davr Sin davlati hukmdori o’zining barcha raqiblarini yo’q qilib tashlab, miloddan avvalgi III asrda yagona davlat tuzishi bilan yakunlandi.