IX. 2018. Tarix 1-dars

II.Uy vazifasini tekshirish:
1)Tushunchalar tahlili:

t/r	Tushuncha va nomlar	Izohlar
1.	Aqinak	xanjar
2.	Sagaris	jangovar oybolta
3.	Bargustvon	Jangovar otlar ustiga va ko’kragiga temirdan to’qilgan yopig`ich
4.	Zariasp	Baqtriya poу­taxti Baqtra
5.	Aleksandr	Makedoniya pod­shosi.
6.	Aristobul	Makedoniyalik Aleksandr yurishlarida qatnashgan tarixchi
7.	Bess	Ahamoniylar sulolasidan bo’lgan Baqtriya satrapi.
8.	Kir II va Doro I	Amudaryodan kechib o’tgani ikki fors podshosi.
9.	Aristotel	Makedoniyallk Aleksandrning ustozi, qadimgi уunon faylasufi

2) “Yillar tilga kirganda”

1. Miloddan avvalgi 336-yil - Aleksandr Makedoniya pod­shosi bo’ladi.

2. Мil. avv. 334-yil – Aleksandr Sharqqa yurish boshladi.

3. Mil. Avv. 330-yil - Makedoniyalik Aleksand Qadimgi Fors davlatining Ahamoniylar sulolasidan bo’lgan so’nggi shohi Doro III qo’shinlarini tor-mor keltirdi.

III.Yangi mavzu bayoni:

Mil.avv. 329-yilda Makedoniyalik Aleksandr qo’shinlari Amudaryodan o’ta boshladi. Aleksandrning jangchilari bu to’siqdan o’tib oldilar oshladi. Rivoyatga ko’ra, Bu shaharga fors shohi Kir asos solgan ekan. So’g’diyona xalqi bosqinchilarga qarshi kurashga ko’tarildi. Tez orada so’g’diylarga baqtriyaliklar, sak va massagetlar qo’shiladilar. Qo’zg’olonga iste’dodli rahbar va qo’mondon Spitamen boshchilik qiladi. Ancha qo’shin to’plagan Spitamen Maroqandani qurshovga oldi. Aleksandr qamalda qolganlarga yordamga 3 mingga yaqin jangchidan iborat qo’shin jo’natadi. Qadimda "Politi­met" deb ham atalgan Zarafshon daryosi bo’yida makedonlarga pistirma qo’ygan Spitamen dushman guruhini tamomila qirib tashlaydi. Shunda Aleksandrning o’zi qo’zg’olonni bostirishga otlanadi. Yunonlarning katta kuchlari yaqinlashib kelayot­ganidan xabar topgan Spitamen qamalni to’xtatadi, o’z qo’shinlarini sahro sari boshlab ketadi. Saklar va massagetlarga qarshi kurash uchun Aleksandr Sirdaryo bo’yida, Xo’jand yaqinida bir tayanch manzili barpo etish to’g’risida buyruq beradi. Bu qal’a Aleksandriya Esxata (Uzoqdagi Aleksandriya) deb ataldi. Aleksandr Maroqandada garnizon - maxsus harbiy qo’shin qoldirib, asosiy qo’shinlari bilan qishlov uchun Zariasp (Baqtriya)ga jo’nadi. O’sha yilning bahorida Aleksandr qo’zg’olonni bostirish chorasini ko’radi. O’z lashkarlarini uch qismga bo’lib, So’g’diyonaning u boshidan bu boshigacha kezib chiqadi va tinch aholining 120 ming nafarini qirib tashlaydi. Mil. Avv 328 yil kuzida Spitamenning Aleksanr bilan hal qiluvchi jangi bo’lib o’tdi. Kuchlar teng bo’lmaganidan Spitamen engilib, tag’in cho’lga chekinadi. O’sha yerda ko’chmanchi qabilalar boshliqlari xoinlarcha uni o’ldiradilar. Spitamenning o’limi so’g’diylar va baqtriyaliklar irodasini buka olmadi. Xoriyen va Oksiartning Hisor tog’larida joylashgan tog’ qal’alarini qo’lga kiritib, Aleksandr Oksiartning qizi Ravshanakka uylanadi. Shunday qilib, Makedoniyalik Aleksandr e’tiborli so’g’d qabilasi boshliqlari­dan biri bilan qarindosh tutinadi. O’rta Osiyo yerlarini bosib olish uchun Aleksandr deyarli uch yil urindi, biroq uncha katta bo’lmagan hududni: Mar­g’iyona, Baqtriya, So’g’diyona va hozirgi Bekobod va Xo’jand­dan iborat Sirdaryo bo’ylarini bo’ysundirishga muvaffaq bo’ldi. Xorazm, Toshkent vohasi va Farg’ona mustaqilligicha qoldi. Spitamen qo’zg’oloni bostirilishiga qaramay, yunon-make­don qo’shinlari birinchi bor qator mag’lubiyatlarga uchradilar. Уunon-makedon qo’shinlarining bosqinchilik yurishlari O’rta Osiyo yer­larini xarobazorga aylantirdi, aholining katta qismi qirilib ketdi, ko’plab shaharlar vayron etildi. Мil. avv. 324-yildan boshlab bu askarlarning siyraklashgan saflari Makedoniya tartibida qurollantirilgan Baqtriya va So’g’diyona yoshlari hisobiga to’ldiriladi. Bora-bora hunarmandchilik va savdo qayta tiklandi. Mahalliy va yunon madaniyatlari an’analari o’zaro omuxta bo’la bordi. Shu asosda O’rta Osiyoda Yunon-Baqtriya va Parfiya singari antik davlatlar taraqqiy etadi.