Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Operasion tizimlar (Operating systems) – kompyuter ishga tushgan zahoti faoliyat ko’rsatuvchi dasturiy vositalar bo’lib, asosan quyilagi vazifalarni bajaradi:
- BIOS ko’rsatmalari asosida kompyuter qurilmalarining ishga tayyorligini tekshirib chiqadi va ularning ko’ngildagidek ishlashini nazorat qilib boradi. Agar qurilmalarning ishlashida nuqsonlar sezilsa, bu haqda o’z vaqtida foydalanuvchiga xabar beradi;

• 
  kompyuterning ishlashi jarayonida uning xotiralaridagi (tezkor xotira, qattiq disk, optik disklar va h.k.) bo’sh joylardan unumli foydalanishni tashkil qiladi. Shu xotiralarga ma’lumotlarning yozilishini hamda ulardagi ma’lumotlarning o’qilishini nazorat qiladi va boshqaradi;
  
• 
  foydalanuvchining interfeyslari orqali kompyuter bilan foydalanuvchi o’rtasidagi muloqotni o’rnatadi, ya’ni foydalanuvchining buyruqlarini kompyuterga kiritadi va shu buyruqlarning bajarilishini nazorat qilib boradi hamda kerakli paytda kompyuterning foydalanuvchiga atalgan ma’lumotlarini ekranga chiqaradi;
  
• 
  foydalanuvchining hoxishiga ko’ra tanlangan dasturlarni ishga tushiradi va ularning bajarilishini nazorat qilib boradi;
  
• 
  kompyuterning ishini yakunlaydi.
  

Bu vazifalar, operasion tizimning uchta tarkibiy qismlari orqali amalga oshiriladi, ya’ni:
1. Buyruqli interpretator (yadrosi) – foydalanuvchining barcha buyruqlarni kompyuter tushunadigan tilga (mashina kodiga) tarjima qiluvchi hamda ularning belgilangan dasturlar yordamida bajarilishini tashkil qiluvchi va nazorat qiluvchi qism;
2. Boshqaruvchi qism – kompyuterga ulangan qurilmalarni boshqaruvchi qismdir. Bunday qism qurilma drayverlaridan, ya’ni har bir qurilmani boshqaruvchi maxsus tizimli dasturlardan tashkil topadi. Bu drayverlar shu qurilmalarning kompyuter bilan kelishib ishlashini ta’minlaydi;
3. Interfeys – kompyuter bilan foydalanuvchi o’rtasidagi muloqotni qulay va ko’rgazmali ravishda olib boruvchi dasturiy vositalardan tashkil topgan qism. Ko’pincha foydalanuvchining interfeysi ham deb ataladi.