Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar Jami 204 Ma’ruza 52

Ba’zi integratsion birlashmalarda iqtisodiy suverenitet qarorlar qabul ilishning umumiy mexanizmi bilan uyg‘unlashib ketayotir. Milliy iqtisodiyot doirasida jumladan, kichik mamlakatlarda) iqtisodiy qarorlar qabul qilishda hukumat o‘z kompaniya va fuqarolari talablaridan emas, balki aksariyat hollarda xalqaro iqtisodiytashkilotlar va xorijiy TMKlar talablaridan, manfaatlaridan kelib chiqishmoqda.

Avvallari u yoki bu mamlakatda tashqi iqtisodiy faoliyat bilan milliy firmalar shug‘ullanishgan va ular uchun mamlakat ichki bozori asosiy bozor hisoblangan.

Ammo oxirgi o‘n yillikda ularning ko‘pchiligi TMKlar darajasiga ko‘tarilishdi va butun dunyo ularning faoliyat (savdo, sanoat, moliya) yuritish maydoniga aylandi.

Natijada TMKlar jahon iqtisodiyotining muhim mustaqil tarkibiy qismiga aylanishdi va ular hissasiga jahon yalpi ichki mahsulotining 1/5—1/4 qismi to‘g‘ri kelmoqda.

Natijada TMKlar jahon iqtisodiyotining muhim mustaqil tarkibiy qismiga aylanishdi va ular hissasiga jahon yalpi ichki mahsulotining 1/5—1/4 qismi to‘g‘ri kelmoqda.

TMKlarning aksariyat qismi o‘z mamlakatlari ichki bozori uchun ishlashlariga qaramasdan globallashuv jarayonining harakatlantiruvchi kuchi hisoblanishadi.

Globallashuv jahonni yagona bozorga aylantirish vositasi sifatida TMKlar uchun manfaatli hisoblanadi, chunki ular ushbu bozorda eng kuchli xo‘jalik subyektlari sanalishadi. Shu bilan birga TMKlarning manfaatlari doimo milliy iqtisodiyot manfaatlari bilan mos kelavermaydi. Shunga qaramasdan globallashuv jarayonining chuqurlashuvi natijasida TMKlarning jahon iqtisodiyotidagi o‘rni va jahon xo‘jaligining boshqa subyektlariga ta’siri ortib bormoqda.

TMKlar faoliyati natijasida aksariyat mamlakatlar iqtisodiyoti o‘zaro birlashib, xalqaro hududiy iqtisodiy birlashmalarni tashkil etmoqda. Ushbu birlashmalar jahon xo‘jaligining muhim mexanizmiga aylandi, ba’zilari, jumladan Yevropa Ittifoqi (Yel) tashqi dunyoda o‘z a’zolari nomidan faoliyat olib bormoqda. Ammo ko‘pchilik mintaqaviy integratsion birlashmalar (Yel va Shimoliy Amerika erkin savdo assotsiatsiyasidan (NAFTA) tashqari) o‘z a’zolari milliy iqtisodiyotiga kuchli

• 
  TMKlar faoliyati natijasida aksariyat mamlakatlar iqtisodiyoti o‘zaro birlashib, xalqaro hududiy iqtisodiy birlashmalarni tashkil etmoqda. Ushbu birlashmalar jahon xo‘jaligining muhim mexanizmiga aylandi, ba’zilari, jumladan Yevropa Ittifoqi (Yel) tashqi dunyoda o‘z a’zolari nomidan faoliyat olib bormoqda. Ammo ko‘pchilik mintaqaviy integratsion birlashmalar (Yel va Shimoliy Amerika erkin savdo assotsiatsiyasidan (NAFTA) tashqari) o‘z a’zolari milliy iqtisodiyotiga kuchli
  
• 
  ta’sir ko‘rsatmaydi. Hozircha xalqaro iqtisodiy integratsiya jahonning nisbatan rivojlangan hududlarida muvaffaqiyatli amalga oshmoqda, boshqa hududlarda esa ushbu jarayon ularning rivojlanish darajasining ortishi bilan chuqurlashib boradi.