Jahon tarixi fanidan “Munkexon hukmronligi davrida yakka mo‘g‘ul ulusi”

I.BOB. MUNKEXONNING HOKIMYATGA KELISHI.
Munke Xon 1251—1259 yillarda hukmronlik qilgan Moʻgʻullar imperiyasining toʻrtinchi Buyuk xoni boʻlgan. U Toluyxon va Soʻrgʻagʻtaniy Bekining oʻgʻli, Chingizxonning nabirasi edi.
Munke Xon 1209 yilda tug‘ilgan va Mo‘g‘ulistonda o‘sgan. U harbiy ta'lim oldi va mo'g'ul qo'shinlari safidan tezda ko'tarildi. U koʻplab janglarda qatnashgan, jumladan, 1236-yilda Kalka daryosi boʻyida, 1241-yilda Mohi jangida.
1251-yilda moʻgʻul zodagonlari yigʻilishida boʻlib oʻtgan qurultoyda Munkexon Buyuk Xon etib saylandi. Uning saylanishi munozarali edi, chunki uning akasi Ariq Boke ham unvonga da'vo qilgan. Ikki aka-uka unvon uchun fuqarolar urushi olib borishdi, natijada Munke Xon g'alaba qozondi.
Buyuk Xon sifatida Munke Xon Mo'g'ullar imperiyasining kengayishini davom ettirdi. U akalari Xubilayxon va Huleguxonlarni yangi yerlarni zabt etish uchun ekspeditsiyaga jo‘natadi. U moʻgʻul hukumatini ham isloh qildi va uni samaraliroq qildi.
Munkexon 1259-yilda 49 yoshida vafot etdi.Uning oʻrniga akasi Mongkexon oʻtirdi.
Munke Xonning hokimiyat tepasiga kelishiga quyidagi omillar sabab bo‘lgan:
U Chingizxonning kenja oʻgʻli Toluyxonning oʻgʻli edi. Bu uni Mo‘g‘ullar imperiyasining hukmron sulolasi bo‘lmish Oltin oila a’zosiga aylantirdi.
U mohir harbiy boshliq va strateg edi. U ko‘p janglarda qatnashib, ko‘plab g‘alabalarni qo‘lga kiritdi.
U xarizmatik va mashhur rahbar edi. U moʻgʻul qabilalarini birlashtirib, gʻalaba sari yetaklay oldi.
U dono va adolatli hukmdor edi. U moʻgʻul hukumatini isloh qildi va uni yanada samaraliroq qildi.
Munke Xon Mo'g'ullar imperiyasini kengaytirishga yordam bergan buyuk rahbar edi. U mohir lashkarboshi, xarizmatik va ommabop rahbar, dono va adolatli hukmdor edi. U eng buyuk mo'g'ul xonlaridan biri sifatida esga olinadi.
Umuman olganda, Mo‘g‘ullar imperiyasida umumsiyosiy vaziyat o‘ta murakkab ahvolda bo‘lib, unda hali-hanuz bosqinchilik urushlari olib borilayotgan edi. Xususan, Botu 1236-1241-yillarda Sharqiy Yevropaga yurishlarni amalga oshirib bo‘lg‘usi Oltin O‘rdaga zamin yaratayotgani alohida ahamiyat kasb etardi. Ayniqsa, 1248-yilda Hoqon Guyukxonning vafoti va undan so‘ng katta sarxadga ega sulolani boshqarishga tajribali, taxtga loyiq davogar yo‘qligi O‘qtoy xonadonini g‘ulg‘ulaga solib qo‘ydi. Yana bir tarafdan, Botu va Guyukxon o‘rtasida azaldan xusumat va o‘chmas adovat xissi mavjud edi. Bu dushmanlik xissi Guyukxonning avlodlariga ham meros bo‘lib o‘tgan edi. Mankuxon 648-yilning safar oyida may-iyun 1250-yilda Guyukxon, uning o‘g‘illari va Chingizxon avlodidan bo‘lganlarni qirqdan ortiq amiri ham 2000 yaqin harbiy qo‘mondonlari ustidan g‘alaba qozonib ularni qatl ettirdi va taxtni qo‘lga oldi. Shundan so‘ng uning hokimiyati mustahkamlandi va u o‘z davlati taxti ustida o‘zini erkin xis etdi.
Fursatni boy bermay o‘z mavqeyidan foydalangan Botuxon Tulu xonadoni vakillari bilan til biriktirib Munkexonni taxtga Hoqon etib ko‘tarish masalasini ilgari surdi. Chingiziylar ichida katta og‘a sifatida Botu qurultoyni yig‘ish bo‘ynida edi. Ammo u o‘zining sog‘lig‘ini vaj etib qurultoyni Jo‘ji sulolasi poytaxti Saroy Berkaga chaqirtirdi. O‘qtoy va Chig‘atoy xonadoni vakillari bunda fitna borligini sezib Hoqon saylashni doimgidek, Chingizxonning ona yurtasi Onon va Kerulen daryolari xududida amalga oshirilishi lozim deb, e’tiroz bildirdilar.
Biroq ularsiz ham Botu va Tulu xonadoni ishtirokida Munkexonni Hoqon etib ko‘tardilar. Qurultoy natijasi tan olinmasligidan xayiqib, Botu nomigagina inisi Berka hamda Buqa Timur boshchiligida Kerulen daryosida yana bir qurultoy yig‘di. Bunda ham O‘qtoy va Chig‘atoy xonadonlari ishtirok etishni istamadilar. O‘rtada bir yarim yillik tortishuvlardan so‘ng va nihoyat Qora-qurumda qurultoy chaqirilib taxtga Munkexon (1251-1259) “Hoqon” etib saylandi. Shundan keyin O‘qtoy va Chig‘atoy xonadonlari kuch bilan taxtni egallash choralarini ko‘rib, turli rejalar tuza boshladilar.
Jamol al-Qarshiyda keltirilishicha, dastlab Guyukning nasli Munkexonga qarshi harakatlar qilib uning o‘limini rejalashtirgan. Toj kiyish marosimida ularning ham qatnashishiga ruxsat bergach, ular o‘zlarini go‘yo uning barcha ayyorliklarini, ularga qarshi qilingan jamiyki yomonliklarini unutganday tutishgan. Shu yerda, Rashid ad-dinga ko‘ra, tasodifan Munkexonning lochinbozi ularning fitnaomuz rejalaridan darak topgan.
Mankuxon ularning bu rejalari va o‘ylari, ayyorliklari haqida eshitib ular bilan aldov, makrhiylada bellashib, qotillikda ularni orqada qoldirgan. U tezda ular oldiga shiddatli botirlarni hamda bir to‘da o‘g‘rilarni yuborgan. Tun kechasida ular to‘satdan uxlayotganlar ustiga hujum uyushtirganlar. Ularni o‘ldirib, qismlarga bo‘lib, qush va yirtqichlarga yemish sifatida tashlaganlar. Guyukning vorislaridan xalos bo‘lgach u chig‘atoylarga yuzlandi. Bu vaqtga kelib ota taxtini Yisu-Manku ibn Chig‘atoy egallab, qo‘shinning boshida esa akasining o‘g‘li Bo‘ri turar edi. Yisu-Manku va Bo‘ri o‘sha vaqtda yetarli darajada qudratli davlat, hudud, hokimiyat, qurol-yarog‘, son-sanoqsiz hamda shijoatli qo‘shinga ega edi.
Munke Chig‘atoylar haqida ko‘proq ma’lumotga ega bo‘lgan – yetakchi vazirlardan biri bilan gaplashib, Chig‘atoyxon taxtiga Munkexon qarorgoxidagi Chig‘atoyning nevarasi Qora-Xulagu ibn Mituqon ibn Chig‘atoyni qo‘yish maslahatini oladi. Qora-Xulagu Munkexonning ona tarafidan qarindoshi bo‘lgan zavjasi O‘rkina xotun (Urqina) Surug‘toniy vositasida Munkexon oldiga borib, amakisi Yisu-Mankuning Qora-Xulaguning bobosi Chig‘atoy unga vasiyat qilib qoldirgan hokimiyatni tortib olgani va endi Munkexon bobosi Chig‘atoy taxtini qaytarib olib berishini so‘radi. Munkexon Qora-Xulaguga akasi Bo‘rini uning o‘zi bu chigallikni ochib berishi uchun oldiga chaqirtirib olishga ruxsat berdi. Qora-Xulugu yuborgan chopar katta akasi Bo‘ri ibn Mituqon oldiga yetib borib, uning inisi unga taxtni olib berishini yetkazgach, Bo‘ri o‘z amakisiga bo‘lgan muloqotini tezda o‘zgartirdi.
Hokimiyat ilinjida uni go‘rga itarayotganlarini tushunmas edi. So‘ng ular Munkexon qarorgohi tomon bordilar. Ulardan birinchi bo‘lib Bo‘rini qo‘lga oldilar, zanjirband etdilar va shu zahotiyoq uni xo‘kiz terisiga o‘rab aravaga ortilgan holda jallodga topshirdilar. Ularning hayoti shu tarzda yakun topdi. So‘ng Qora-Xulagu (Hudagu) bobosi Chig‘atoyning taxtiga Munkexonning topshirig‘i bilan Qora-qurumda o‘tirdi. U 640/1242-1243 yilda Munkexon davlati poytaxtidan o‘z davlati poytaxtiga qaytayotib vafot etdi. Hokimiyat uning xotini O‘rkina xotun va u paytlar juda yosh bo‘lgan o‘g‘li Muborakshoh qo‘liga o‘tdi. Xotunning hukmronligi – 9 yil va bir necha oyga qadar davom etdi.
Shundan so‘ng Munkexon hududi yanada o‘sdi: uzunligi Sharqdan boshlab toki uzoq g‘arbdagi Aqasagacha, kengligi ar-Rum, al-Faranj atroflaridan al-Hind, Az-Zinj taraflargacha. Munke taxtga kelib o‘zi uchun Botu xonadonini yaqin tutib hamkorlik eta boshlaydi. Bu hamkorlikning asosiy maqsadlaridan biri Botuning ilgaridan o‘z xududiga qo‘shib olishni niyat qilib yurgan Chig‘atoy ulusini batamom yo‘q qilish edi. Munkexon imperiya sarxadlarini Sirdaryogacha bo‘lgan yerlarni, Botu esa butun Movaraunnahrni qo‘shib oldi. Yerlik xalqlar uchun bu yangi bosqinchiliklar va yangi soliqlar degani ma’noni anglatardi.
Imperiyani boshqarishda Munkexon bir qator islohotlarni amalga oshirdi. Jumladan, Movaraunnahrda ham. Jamol al-Qarshiyga ko‘ra, u o‘z urug‘iga qilich ko‘targan va o‘z xonadoniga o‘tkir qilich sanchganlardan birinchisi edi. U O‘qtoy, Guyukxon singari Chig‘atoy ulusi hududlarini yana Ma’sudbekka topshirdi. Soliq yig‘imida biroq ehtiyotkorlik bilan yondashdi. Zero, 1238-yildagi buxorolik Mahmud Tarobiy singari qo‘zg‘olonlarni oldini olish maqsadida darug‘achi, bosqoq, choparlar, lochinbozlar va shu kabi mavqe’larga ega kishilar uchun payza hamda yorliq olish imtiyozlari ancha qisqardi. Mahalliy xalqning ijtimoiy holatidan kelib chiqqan holda soliqlar joriy etildi. Biroq hamma hududlarda ham soliqlar bir xilda emasdi. Masalan, Xurosonda yiliga boy kishidan 7 dinor, kambag‘aldan 1 dinor aksincha, Movaraunnahrda esa boy kishidan 10 dinor va kambag‘aldan 1 dinor talab etilgan. Qopchur esa har yuz jon boshidan bir jon olingan. Yuz jon boshidan kam bo‘lganlardan qopchur olinmagan. Ushbu holat 60-yillarga qadar davom etdi. So‘ng yana Chig‘atoy xonadoni vakillari taxtni qaytib olishga intila boshladilar.
Xitoy mamlakatining Manzi shahri safarida ya’ni, 658-1259-yilning boshida Munkexon to‘satdan vafot etdi. Taxtga sulolaning ichki naslidan bo‘lgan Qubilay (Xubilay) ibn Tuli Hoqon sifatida o‘tirdi. Ammo bir vaqtning o‘zida Arig‘-Bo‘ka ham akasi Munkexonning taxtini Qora-Qurumda shavvol oyi 658-yil sentyabr-oktyabr 1260-yilda bir qator amiru vazirlarning qarshiliklariga qaramay egalladi. Munkexon uni o‘zining o‘rinbosari sifatida Manziga qarshi yurush qilayotgan bir paytda qoldirgan edi. Arig‘-Bo‘ka taxtni vaqtincha egallab turdi, lekin unga xoinlik qilgani yo‘q. Shu o‘rtada o‘zaro oliy taxt kurashi boshlandi.
Tatarlar va kerayitlar ustidan gʻalaba qozongan Temujin (Chingizxon) oʻz xalqiga - qoʻshinlarga bosh boʻldi. 1203-1204-yillar qishida bir qator islohotlar natijasida Moʻgʻullar davlatiga asos solindi. 1206-yil bahorda Moʻgʻulistondagi turli toifa qabilalar sardorlarining qurultoyida Temuchin xon etib tayinlangan va unga “Chingizxon” (“Ulugʻ xon”) deb nom berilgan, tashkil etilgan davlat “Yeke mongʻol ulus” deb atalgan. Chingizxon hokimiyatni mustahkamlash yoʻlida bir qancha islohotlar oʻtkazgan. Jumladan:

• 
  Eng muhim islohot minglik, yuzlik va oʻnliklarga boʻlingan armiyani qayta tashkil etish bilan bogʻliq edi. Shunday qilib, nazorat va intizom yaxshilandi, eng muhimi, qoʻshinlarni tashkil etishning umumiy tamoyillar yoʻq qilindi. Endi martaba koʻtarilishi urugʻ aristokratiyasiga yaqinlik bilan emas, balki shaxsiy qobiliyat va xonga sodiqlik bilan belgilanadi;
  
• 
  Maxsus korpus - keshiklik tuzildi, xonning oʻziga xos shaxsiy qoʻriqchisi ikki qismga boʻlingan: turgʻaud - kunduzgi qoʻriqchilar va kebteul - tungi qoʻriqchilar (mos ravishda 70 va 80 kishidan iborat boʻlgan);
  
• 
  Bundan tashqari, minglab bahodirlardan iborat elita birligi - harbiy xizmatlari uchun ushbu faxriy unvonni olgan eng yaxshi jangchilar tashkil etildi.
  

Shuningdek ming oilani bir maʼmuriy birlikka boʻlishga asoslangan va harbiy tus berilgan yangi maʼmuriy tuzum joriy etilgan. Unga koʻra, Chingizxonga tobe boʻlganlar jami 95 ta “ming oila” birligiga boʻlib chiqilgan va bularning har biriga urush davrida Chingizxonga sadoqat bilan xizmat koʻrsatgan kishilar boshliq qilib tayinlangan. Lekin amalda ayrim mingliklar bir necha ming oiladan iborat ham boʻlgan. Mingliklarni tashkil etishda imkon boricha bir toifadagi qardosh avlodlarni va qabilalarni bir-biridan ajratmaslikka eʼtibor berilgan. Mazkur “ming oila”lar, oʻz navbatida, gʻarbiy “oʻng qanot” va sharqiy “soʻl qanot”, markaziy va togʻliklar kabi 4 qismga boʻlingan. Har bir ming oila yuzlikka va oʻnlikka boʻlingan. Aholini roʻyxatga olish ishlari amalga oshirilgan. 15 yoshdan 70 yoshgacha boʻlgan erkaklar harbiy xizmatga yaroqli deb topilgan.
Qoʻshinda qattiq tartib oʻrnatilgan, qonun buzarlar uchun qattiq jazo, qonun ustuvorligini himoya qilganlarga esa hurmat bildirilib, mukofot belgilangan. Savdo yoʻllari, avvalambor Buyuk ipak yoʻlining xavfsizligini taʼminlab, undan toʻla foydalanishga eʼtibor berilgan. Bu tadbirlar Chingizxon hokimiyatini mustahkamlashda ijobiy samara bergan.
Chingizxon moʻgʻullardan koʻp sonli yaxshi qurollangan, qattiq intizomga asoslangan va uyushgan qoʻshin tuzadi. XIII asr muallifi Juvayniyning yozishicha, osoyishtalik davrida chorvachilik bilan mashgʻul boʻlgan barcha moʻgʻul aholisi muqoraba (harbiy yurish) eʼlon qilinishi bilan tezda oʻn, yuz, ming, oʻn ming jangchi - tuman boʻlinmalaridan iborat muntazam qoʻshinga aylantirilardi. Har bir jangchi harbiy yurish vaqtida oʻziga zarur boʻladigan qurol-yarogʻ, turli anjomlar va ot-ulovlarini oldindan tayyorlab qoʻyishga majbur boʻlgan. Qoʻshin yuzboshi, mingboshi, tumanboshilar tomonidan boshqarilgan. Tuman boʻlinmalariga, odatda, shahzodalar qoʻmondonlik qilgan. Asosiy qoʻshindan tashqari, Chingizxon ixtiyorida harbiy zodagonlardan tuzilgan maxsus gvardiya (“keshik“) ham tashkil etiladi. Bu gvardiya faqat favqulodsa sodir boʻladigan xavf-xatarga qarshi tashlanardi.
Davlat maʼmuriyatini markazlashtirish maqsadida Chingizxon Qoraqurum qalʼasini oʻz imperiyasining poytaxtiga aylantiradi. Xat-savodga mutlaqo ega boʻlmagan, madaniyati nihoyatda tuban moʻgʻullar davlat boshqaruv ishlarida uygʻurlardan hamda musulmon savdogarlaridan foydalandilar. Chingizxon va noʻyonlarining maslahatchilari, mirzolari va baʼzi bir mulk maʼmurlari, asosan, uygʻurlardan boʻlgan. Masalan, Sharqiy uygʻurlar xoni Idiqut (Saodatbek) xonning yaqin doʻsti va maslahatchisi edi. Tashatun ismli uygʻur esa davlat muhrdori lavozimini hamda shahzodalarni xatsavodga oʻrgatuvchi ustod vazifasini bajargan.
Chingizxon tarqoq jangari moʻgʻul urugʻlarini birlashtirgach, tajovuzkorlik siyosatini yurgizdi (Moʻgʻullar istilosi). Zabt etilgan oʻlka va viloyatlarni Chingizxon 1224-yilda oʻgʻillari va nabiralariga taqsimlab berdi. Janubiy Sibir, Dashti Qipchoq, Volga boʻyi, Xorazm va Darbandgacha boʻlgan oʻlka Chingizxonning toʻngʻich oʻgʻli Joʻjixonga (uning vafotidan keyin esa, nabirasi Botuga meros boʻlgan) topshirildi, Sharqiy Turkiston, Yettisuv va Movarounnahrga uning 2-oʻgʻli Chigʻatoy ega boʻldi. Chingizxon oʻz vatani Moʻgʻulistonni, shuningdek, Xitoyni 3-oʻgʻli va vorisi Oʻqtoyxonga berdi. Kenja oʻgʻli Tulixonga esa Xuroson, Eron va Hindiston tegdi. Shunday qilib, moʻgʻullar bosib olingan viloyatlarni uluslarga taqsimlab boshqarishga kirishadi.
Chingizxonning nabirasi Munke hukmronligi davrida (1251-59) Moʻgʻullar davlati tarkibiga Moʻgʻuliston, Shimoliy Xitoy, Koreya, tangutlarning Si-Sya podsholigi, Markaziy va Oʻrta Osiyo, Zakavkazye, Eron, Afgʻoniston va Rus yerlarining aksariyati kirgan. Biroq, Moʻgʻullar davlatida ichki birlik yoʻq edi, u turli tillarda soʻzlashuvchi koʻplab xalqlarni zoʻrlik bilan birlashtirgan edi, bu xalqlar turli ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy taraqqiyot bosqichida boʻlib, ularning koʻpchiligi taraqqiyot darajasiga koʻra moʻgʻullardan ancha ustun edilar. Munke oʻlimidan soʻng Moʻgʻullar davlati parchalanib keta boshlagan. Undan dastlab Botuxon (1236-1255-yillar hukmronlik qilgan) va Huloku (1256-1265-yillar hukmronlik qilgan) uluslari ajralib chiqib, moʻgʻullar sulolasi hukmronligi ostida mustaqil davlatlar tuzganlar (Oltin Oʻrda, Hulokuiylar davlati). Bu davlatlar Moʻgʻullar davlati ishlariga aralashmaganlar va oʻz navbatida, boshqalarning ham ularning ishlariga aralashishiga yoʻl qoʻymaganlar. Munkening oʻrniga taxtga chiqqan ukasi Xubilay (1260-1294-yillar hukmronlik qilgan) davrida moʻgʻullar Xitoyning butun hududini bosib olishgan. Xubilay va uning vorislari saltanati Yuan deb atala boshlagan. 1368-yil Xitoydagi xalq qoʻzgʻoloni natijasida moʻgʻullar u yerdan quvilganlar. Kulikovo jangidan soʻng moʻgʻullarning Rusdagi hukmronligiga darz ketgan. XIV asrning 2-yarmida Eron, Zakavkazye va Oʻrta Osiyoda moʻgʻullar hukmronligi tugatilgan. XIV asrning soʻnggi choragida Moʻgʻullar davlati barham topgan. XV asrda Esenxon (1440-55 yillarda xonlik qilgan) va Dayanxon (1479-1543-yillarda xonlik qilgan) kabi hukmdorlar birlashib Moʻgʻullar davlatini tiklashga harakat qildilar. Ammo bu harakatlar natija bermadi. Dayanxonning oʻlimidan keyin mamlakat Janubiy Mongoliya va Shimoliy Mongoliyaga boʻlinib ketdi. Shimoliy Mongoliya ham, oʻz navbatida, Gʻarbiy va Sharqiy qismlarga ajraldi. 16-asrda Mongoliyaning 3 qismida jami 200 hokimlik (knyazlik) mavjud edi.
Munke 1209-yil 11-yanvarda Chingizxonning oʻsmir oʻgʻli Tolui va Sorgʻagʻtaniy Bekining toʻngʻich oʻgʻli boʻlib tugʻilgan. Shaman Teb Tengri Khokhcuu yulduzlarda bolaning buyuk kelajagini ko‘rganini da’vo qildi va unga mo‘g‘ul tilida "abadiy" Munke ismini berdi. Amakisi Ogedey Xonning farzandsiz malikasi Angki uni o‘z ordasida (ko‘chmanchilar saroyida) tarbiyalagan. Ogedey fors olimi Idi-dan Muhammedga Munkega yozishni oʻrgatishni buyurgan.
Mo‘g‘ullar Xorazmni bosib olganidan keyin vataniga qaytayotgan Chingizxon 1224 yilda Ili daryosi yaqinida birinchi ovidan so‘ng nevaralari Munke va Xubilayga marosim o‘tkazdi. Munke o‘n besh yoshda edi va ukasi Xubilay bilan quyon va antilopani o‘ldirdi. Ularning bobosi moʻgʻul urf-odatiga koʻra oʻldirilgan hayvonlarning yogʻini oʻrta barmoqlariga surtgan.
1230 yilda Munke birinchi marta Ogedey Xon va uning otasi Toluydan keyin Jin sulolasiga qarshi jangga kirishdi. Tolui 1232 yilda vafot etdi va Ögedei Sorghaghtaniyni Toluidlar ilovasining boshlig‘i etib tayinladi. Moʻgʻul odatiga koʻra, Munke otasining hech boʻlmaganda bitta xotini Oyrat urugʻidan boʻlgan Ogʻul-Xoimishni meros qilib oldi. Munke uni juda yaxshi ko‘rardi va katta qizi Shiringa alohida iltifot ko‘rsatdi.
Mohi jangi (1241-yil 11-aprel), unda Monke qatnashgan boʻlishi mumkin.
1235 yilda Ogedey uni qarindoshlari bilan birga g‘arbdagi qipchoqlar , Kiyev Rusi va bulg‘orlarga hujum qilish uchun yubordi. Qipchoqlarning eng dahshatli boshlig‘i Baxman Volga deltasidagi orolga qochib ketganida. Munke daryodan o‘tib, uni qo‘lga oldi. Baxmanga tiz cho‘kishni buyurganida, Baxman rad etdi va Munkening ukasi Bujek tomonidan qatl etildi. Munke moʻgʻullarning Rossiyaga bostirib kirishi davrida ham qoʻl jangi bilan shugʻullangan. Uning amakivachchalari Shiban va Buri Qrimga ketganlarida , Munke va Ogedeyning o‘g‘li Kadan Kavkazdagi qabilalarni qisqartirish haqida buyruq oldilar. Moʻgʻullar Alan poytaxti Magasni egallab, uning aholisini qirgʻin qilishdi. Alanlar va cherkeslarning ko‘plab boshliqlari Munkega taslim bo‘lishdi. Sharqiy Yevropa bosqinidan so‘ng, Munke ularni Mo‘g‘ulistonga qaytarib olib keladi. U Kiev qamalida ham qatnashgan. Munke, aftidan, Kievning ulug‘vorligidan mahrum bo‘lganva shaharni taslim qilishni taklif qilgan, ammo uning elchilari o‘ldirilgan. Batu qoʻshini Munke askarlariga qoʻshilgach, ular shaharni talon-taroj qildilar. U Mohi jangida Batu bilan birga jang qilgan. 1241-yilning yozida, kampaniya muddatidan oldin tugashidan oldin, Munke amakisi Ogedey uni 1240-1241-yil qishida eslaganidan keyin uyiga qaytdi. Biroq, Ogedey vafot etdi.
1246-yilda Chingizxonning qolgan yagona akasi Temuge qurultoy tomonidan tasdiqlanmasdan taxtni egallab olishga urinib koʻrdi. Yangi xoqon Güyuk Odchiginni ("o‘choq qo‘riqchisi" - Chingizning ikkala kichik ukalariga berilgan unvon) Munke va Batuning to‘ng‘ich akasi O‘rdaxonga sinovdan o‘tkazish kabi nozik vazifani topshirdi. Oxir-oqibat 1248-yilda Gyuk g‘arbiy yo‘lda vafot etdi va Batu va Munke asosiy da’vogar sifatida paydo bo‘ldi.