Jaloliddin manguberdi

TEMUR MALIK
Temur Malik - Anushteginiy xorazm-shohlardan Sulton Alovuddin Muhammad Xorazmshoh davrida Xo'jand hokimi bo'lgan sarkarda.
1219-yil dekabroyida 5000 kishilik mo'g'ul qo'shini Xo'jandni qamal qildi. Temur Malik bunga qadar har ehtimolga qarshi Sirdaryo-dagi orollardan biriga qal'a qurdirib qo'ygan edi. Mo'g'ul qo'shini son va qurol-aslaha jihat-dan ustun bo'lgani uchun shaharni himoya qi-lish mushkullashdi, Temur Malik 1000 ta Jang-chisi bilan mazkur orolga ko'chib o'tib, dush-manga qarshi kurashni davom ettirdi. Dush-man qo'shini yaqinlashib, bir hamla bilan qal'ani ola olmaydi, chunki ular otgan o'q va manjaniq toshlari qal'aga yetib kelma Shundan keyin mo'g'ullar bosib olgan shj va qishloqlar aholisi, O'tror, shuning Xo'jandning yosh-yalanglarini, jami ellik n kishini haydab keltiradilar. Mo'g'ullarr o'zlari yigirma ming nafar edi, Ular shahar uch farsang olisdagi tog'dan piyoda ti keltirib, Sayhunga to'ka boshlaydilar. Ter Malik o'n ikki katta qayiq qurdirib, ularr ustini namlangan namat bilan yopgan, uri ustidan sirka qo'shilgan loy bilan suvagar yer- bu yerida darchalar qoldirgan.
Har kuni u erta long turli tomonga we shu qayiqlardan oltitasini jo'natgan va l beayov Jang qilganlar. Ularga na o'q, na na naftandoz ta'sir qilgan, Temur Me navkarlari mo'g'ullar suvga otgan toshla suvdan qirg'oqqa chiqarib tashlar va kecf lari mo'g'ullar ustiga qo'qqisdan harr qilib, ularning tinka - madorini quritar Shundan so'ng mo'g'ullar ko'plab o'q manjaniqlar tayyorlab, Temur Malikka qan hujumni kuchaytiradilar. Temur Malik ah\ og'irlashganini ko'rgach, qochish uchi tayyorlab qo'yilgan yetmishta kemaga k chasi yuklarni ortib, jangchilarni joylashtir di, o'zi esa bir necha bahodir yigitlari biU qayiqqa o'tiradi. So'ngra mash'ala yoqi yashin misoli suvda suzib ketadi. Mo g qo'shini bundan xabardor bo'lishi bils daryoning har ikki qirg'og'i bo'ylab ta'q etib yura boshlaydi. Temur Malik qayerda mo'g'ullar to'dasi to'planganini ko'rsa, zu< Jik bilan shu tomonga qayiqlarni haydai ularning ustiga o'q yog'dirib quvib yubora di. U misli shamoldek kemani hayda Binokatga yetib boradi,

Bu yerda u kerns larni to'sish uchun daryoga tortilgan zanjh ni birzarba bilan uzib o'tib, yo'lida davor etadi. U Jand va Barchinlig'kentga yetgun cha har ikki qirg'oq bo'ylab kelayotgai mo'g'ullar bilan beto'xtov

jang qilib boradi Jo'jixon (Chingizxonning katta o'g'li) Temur
Malikdan xabar topgach, lashkarlarin Sayhunning har ikki qirg'og'idagi bir qan cha joylarga joylashtiradi. Ponton ko'pril yasab, unga manjaniqlarni o'rnatishadi qo'ndoqli kamonlarni ishga solishadi.
Temur Malik mo'g'ullar qo'ygan tuzoqdan xabar topgach, Barqinlig'kent yonida qirg'oqqa chiqib, o'z suvoriylari bilan yo'lida davom etadi. Mo'g'ullar uni ta'qib etadilar.
Bir necha kun mobaynida u shu tarzda kurashgach oxir-oqibatda u bir necha kishi-si bilan qoladi. Shunday bo'lsa ham u sa-bot-matonat bilan kurashni davom ettirib, taslim bo'lmaydi. Yonidagi hamrohlari ham halok bo'lgach, unda bor-yo'g'i uchta ka-mon o'qi qoladi, shuni ham bittasining uchi singan edi. Uni uch mo'g'ul ta'qib etmoqda edi; u singan o'q bilan ulardan birining ko'zini ko'r qiladi, qolganlariga esa: «lkki-ngiz uchun ikki o'q qoldi. O'qlarimga achi-naman. Yaxshisi orqangizga qaytib hayotin-gizni saqlab qoling», - deb murojaat qila­di. Mo'g'ullar orqaga qaytadilar, u esa Xorazmga yetib borib, yana jangga hozirlik ko'ra boshlaydi. U Yangikentga oz sonli lashkari bilan yurish qilib, u yerdagi mo'g'ul shixnasini (hokimini) o'ldirib, orqaga qayt­gan. Xorazmda turish uning uchun hech qanday yaxshilik keltirmasligini ko'rgach, u sulton Jaloliddin Manguberdi huzuriga yo'l olgan va unga qo'shilgan.
Ma'lum muddat orasida sulton bilan bir-galikda mo'g'ullarga qarshi kurashib o'zining jasorati, bahodirlik sifatlarini na-moyish etdi. Sulton Jaloliddin halok bo'lgach (1231), so'fiylar kiyimi (jandasi)da Shorn (Suriya) ga yo'l olgan. Urushdan so'ng vatanga bo'lgan muhabbat tufayli yur-tiga qaytgan. Temur Malik taqdir taqozosi-ga ko'ra singan o'q bilan o'zi yarador qil-gan mo'g'ul qo'lida halok bo'ladi.

Tayyorladi : Ismatova Go`zal

Tekshirdi : Xolniyozova Sadoqat