Jamiyat va geografik muhit

12-jadval
Jahonning Yer fondi (A. M. Ryabchikov bo’yicha, 1969)

№	Erning turlari	Maydoni Mln.km^2	Quruqlik maydoniga nisbati
1	O’rmonlar va sun’iy o’rmonlar	40,3	27,0
2	Tabiiy o’tloqlar va o’tli butali yaylovlar	28,5	19,0
3	Dexqonchilik maydonlari	19,0	13,0
4	Sug’orilmaydigan arid ќududlar, qoyalar, qirg’oq qumlari	18,2	12,2
5	Muzliklar	16,3	11,0
6	Tundra va o’rmon-tundra	7,0	4,7
7	Qutbiy va baland tog’ subnival ќududlar	5,0	3,3
8	Antropogen bedlend	4,5	3,3
9	Botqoqlar (tundradan tashqari)	40	2,7
10	Ko’llar, daryolar, suv omborlari	3,2	2,2
11	Sanoat va shahar yerlari	3,0	2,0

Insonning xo’jalik faoliyatini tabiatga ta’sirini to’rt guruhga bo’lish mumkin:

1. 
   Maqsadli to’g’ridan-to’g’ri ta’sir. Mazkur ta’sir insonni xo’jalik faoliyatini oldindan rejalashtirilgan va loyixalashtirilgan ta’siri.
   
2. 
   Nomaqsadli to’g’ridan-to’g’ri ta’sir. Birinchi turdagi ta’sir natijasida kelib chiqadi. Masalan, konni ochiq usulda qazib olish uchun yer osti suvlarini sathi pasaytiriladi, natijada yer osti suvlarining me’yori o’zgaradi. Mazkur ta’sir nomaqsadli, ammo to’g’ridan-to’g’ri ta’sirdir.
   
3. 
   Maqsadli bilvosita ta’sir. Masalan, Antarktida muzlarini eritilishi bilvosita iqlimning o’zgarishiga olib keladi. Yer osti suvlari satxini pasaytirish bilvosita yerlarni meliorativ xolatini yaxshilashga olib keladi.
   
4. 
   Nomaqsadli bilvosita ta’sir. Har qanday boshqa ta’sir natijasida sodir bo’ladi. Masalan, atmosferada changlar miqdorini ko’payishi Quyosh nurlarini tarkibiga ta’sir qiladi.