Javada ma’lumotlar toifalari va butun toifalar

Java dasturlash tilida operatorlar.
Java tilidagi operatorlar - bu ba'zi bir operandlar (o’zgaruvchi yoki o’zgarmaslar) ustida amallar bajarishni xohlayotganingizni kompilyatorga bildiradigan maxsus belgilar. Ba'zi bir operatorlar bitta operandni talab qiladi, ular unar operatorlar deb nomlanadi. Ba'zi bir unar operatorlar operandlar oldiga qo'yiladi va ularni prefiks operatorlari deyishadi, boshqalari esa operandlrdan keyin qo’yiladi va ular postfiks operatorlari deb ataladi.
Aksariyat operatorlar ikkita operand o'rtasida joylashtirilgan, bunday operatorlarga infiks binar operatorlar deyiladi. Javada uchta operand bilan ishlaydigan ternar operatorlar ham mavjud.
Java o'zgaruvchilarni boshqarish uchun boy operatorlar to'plamini beradi. Barcha Java operatorlarini quyidagi guruhlarga bo'lish mumkin.

1. 
   arifmetik operatorlar;
   
2. 
   taqqoslash operatorlari;
   
3. 
   bitpar operatorlar;
   
4. 
   mantiqiy operatorlar;
   
5. 
   tayinlash operatorlari;
   
6. 
   boshqa operatorlar.
   

Turi	Kategoriya	Operator
bitpar	postfiks	expr++ expr--
	prefiks	++expr --expr +expr -expr ~ !
Arifmetik	Ko’paytirish/Bo’lish	* / %
	Qo’shish/Ayirish	+ -
O’tkazish	O’tkazish	<< >> >>>
Taqqoslash	Taqqoslash	< > <= >= instanceof
	Tenglash	== !=
Bitpar	Bitlar bo’yicha AND	&
	Bitlar bo’yicha OR	^
	Bitlar bo’yicha XOR	|
Mantiqiy	Mantiqiy VA	&&
	Mantiqiy YOKI	||
Ternar	Ternar	? :
Tayinlash	Tayinlash	= += -= *= /= %= &= ^= |= <<= >>= >>>=

JavaScript dasturlash tilida ham boshqa dasturlash tillari singari operatorlar mavjud. Bularga quyidagilarni misol keltirishimiz mumkin.

• 
  Arifmetik operatorlar
  
• 
  Tayinlash operatorlari
  
• 
  String Opertorlar
  
• 
  Solishtirish operatorlari
  
• 
  Mantiqiy opertorlar
  
• 
  Bitli operatorlar
  

JavaScript arifmetik operatorlari

Arifmetik operatorlar raqamlar ustida arifmetikani bajarish uchun ishlatiladi:
"+" - Qo'shimcha
"-" - Ayirish
"*" - Ko'paytirish
"**" - Eksponentatsiya (ES2016)
"/" - Bo'lish
"%" - Modul (boʻlinish qoldigʻi)
"++" - 1 qo'shib borish
"--" - 1 kamaytirib borish

JavaScript Tayinlash operatorlari

Qo'shishni tayinlash operatori (+=) o'zgaruvchiga qiymat qo'shadi.

JavaScript String operatorlari

Operator + qatorlarni qo'shish (birlashtirish) uchun ham ishlatilishi mumkin.
let text1 = "Uzbek";
let text2 = "Developers";
let text3 = text1 + " " + text2;
text3 ning natijasi quyidagicha bo'ladi:
Uzbek Developers
+= operatori qatorlarni qo'shish (birlashtirish) uchun ham ishlatilishi mumkin:
let text1 = "Uzbek ";
text1 += "Developers";
Uzbek Developers
Satrlarda foydalanilganda + operatori birlashtiruvchi operator deb ataladi.

JavaScript solishtirish operatorlari

"==" - ga teng
"=== " - teng qiymat va teng turdagi
"!=" - teng emas
"!==" - qiymat teng emas yoki teng emas
">" - dan katta
"<" - dan kam
">=" - dan katta yoki teng
"<=" - dan kam yoki teng

JavaScript mantiqiy operatorlari

"&&" - mantiqiy va
"||" - mantiqiy yoki
"!" - mantiqiy emas
Matematik funksiyalar.
Javada matematik funksiyalar uchun Math paketi ishlatiladi, ushbu paketda juda ko’p kerakli funksiyalar bor:
Quyida bir nechtasini misol qilamiz:

Math.abs()	Sonning absolyut qiymati yoki moduli, ya’ni |a|
Math.max()	2ta sondan eng kattasini qaytaradi
Math.min()	2ta sondan eng kichigini qaytaradi
Math.round()	Haqiqiy sonlarni taqribiy qiymatini olish uchun ishlatiladi
Math.sqrt()	Ildiz chiqarish

JavaScript dasturlash tilida ham boshqa dasturlash tillari singari funksiya mavjud va vazifalari ham o'xshash hisoblanadi. Funksiya uchun qisqacha tarif quyidagicha keltirsak bo'ladi.
Funksiya - ma'lum bir vazifa bajarishga mujjallangan bo'lib dastur kodining bir qismi hisoblanib uni qayta-qayta foydalanish imkoniyati bo'lib kod bo'lagidir.
Masalan: a va b ning ko'paytmasini qaytaradigan dastur kodi.
function myFunction(a, b) {
return a * b; // a va b ni ko'paytmasi qaytariladi
}

JavaScript Funksiya sintaksisi

Funksiya funksiya nomi va () qavs ichida parametrlar qabul qiladi. Funksiya nomi harflar, sonlar, pastgi chiziq va dollor belgilari bo'lishi mumkin. har bir parametr "," vergul bilan ajratilib ko'rsatiladi. Funksiya tanasi figuraviy qavs ichida yoziladi.
function name(parameter1, parameter2, parameter3) {
// funksiya tanasi
}

Funktsiyani chaqirish

Funksiya tarkibidagi kod faqat chaqirilganda (murojaat) qilingandagina ishlaydi.

• 
  Bir bir tugmas asosida chaqirish
  
• 
  JavaScipt kodi tarkibida chaqirib utish
  
• 
  Avtomatik chaqirishni amalga oshirish
  

Funktsiyani qaytarish

Funksiya return belgisigacha ishlaydi yoki funksiya tanasi oxirigacha bajariladi. Qiymat qaytarish uchun return kalit so'zidan foydalaniladi.
let x = myFunction(4, 3);
function myFunction(a, b) {
return a * b;
}

Xulosa
Javascriptdagi OOP (object-oriented programming) ning xususiyatlari biri bu Object lar yasashda Constructor funksiyadan foydalanishdir. Constructor funksiyasi avvaldan belgilab qo`yilgan property va method(pastda misolda ko'ramiz) lar bilan ko'plab object yasash uchun ishlatiladi.
Phone funksiyasi 3ta parameter qabul qiladi, va qachonki new Phone orqali yangi object yasalganda, ushbu 3ta parameter yangi object ning property siga aylanadi. (albatta komputerda yozib ko`rib, console da o'zingiz uchun natijani ko'ring)
Contructor funksiyadan Object yasash uchun 'new' kalit so'zi ishlatilishi shart
'this' kalit so'zi Phone ga ishora qiladi. Ya'ni qachonki iphoneX = new Phone('Apple', 'iPhoneX', 'Black) ishga tushganida, 'Apple' parameter Phone ning 'make' property si qiymatiga aylanadi. iPhoneX esa 'mode' property. Xuddi shu usulda note20 va onePlus7 ham.
Constructor funksiya ichidagi method larni nuqta . orqali ishga tushirish mumkin.
Nested (ichki) funksiyalar o'zining ichida boshqa bir va bir nechta funksiya bo'lgan funksiyalardir.
COPY
COPY
COPY
COPY
COPY
COPY
// 'myWorld' nomli oddiy funksiya o'z ichida 2ta ichki funksiyasi bor
function myWorld() {

// Hobbilarni ko'rsatuvchi ichki funksiya
function myHobbies() {
console.log('Coding and Reading'); }
// Bank balansini ko'rsatuvchi ichki funksiya
function myBankBalance() {
console.log('Hisobingizda mablag yetarli emas'); }
myHobbies();
}
// tashqi funksiyani ishga tushirish, uning ichidagi myHobbies funksiyasini ishga tushiradi
myWorld(); // natija => Coding and Reading
// quyidagi esa xato beradi => Cannot read property, chunki myBankBalance ichki funksiya bo'lganligi uchun
myWorld().myBankBalance();
Yuqoridagi funksiyadan ba'zi xulosalar:
myWorld funksiyasi 2ta ichki funksiyadan iborat
myWorld funksiyasi ishga tushganida, ichida chaqirilgan myHobbies() funksiyasini ishga tushiradi
myHobbies va myBankBalance ichki funksiyalari tashqi funksiya myWorld ning parameter va variable laridan foydalana oladi.
Ammo, ichki funksiyalar private (xususiy) hisoblangani uchun tashqi funksiyadan ichki funksiyani ishga tushirib bo'lmaydi. Shuning uchun myWorld().myBankBalance() xato beradi.
Ichki funksiyalarni ishlatishni bilish, Javascript Closure mavzusiga kirish uchun yaxshi tayyorlanish bo'ladi. Bu mavzuni alohida maqolada yoritamiz.
Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Grem, Ronald; Knut, Donald; Patashnik, Oren (1990). "1: takrorlanadigan muammolar". Beton matematika. ISBN 0-201-55802-5.
   
2. 
   Epp, Susanna (1995). Ilovalar bilan alohida matematik (2-nashr). p.427. ISBN 978-0-53494446-9.
   
3. 
   Virt, Niklaus (1976). Algoritmlar + Ma'lumotlar tuzilmalari = Dasturlar. Prentice-Hall. p.126. ISBN 978-0-13022418-7.
   
4. 
   "Funktsional dasturlash | Jasur va haqiqat uchun klojure". www.braveclojure.com. Olingan 2020-10-21.
   
5. 
    Felleisen va boshq. 2001 yil, art V "Generativ rekursiya
   
6. 
   Felleyzen, Matias (2002). "Interaktiv veb-dasturlarni ishlab chiqish". Jyuringda Yoxan (tahrir). Murakkab funktsional dasturlash: 4-Xalqaro maktab (PDF). Springer. p. 108. ISBN 9783540448334.
   
7. 
    Grem, Knut va Patashnik 1990 yil, §1.1: Xanoy minorasi
   
8. 
    Epp 1995 yil, 427–430-betlar: Xanoy minorasi
   
9. 
    Epp 1995 yil, 447-448-betlar: Xanoy ketma-ketligi minorasi uchun aniq formulalar
   
10. 
    Wirth 1976 yil, p. 127
    
11. 
    Mongan, Jon; Giguar, Erik; Kindler, Nuh (2013). Intervyularni dasturlash: keyingi ish joyini ochish sirlari (3-nashr). Vili. p.115. ISBN 978-1-118-26136-1.