Javoblar Menejment 35 Boshqarish usulari qanday? Sanab berin
Download 18.85 Kb.
|
Javoblar-WPS Office
|
Javoblar Menejment 35 Boshqarish usulari qanday? Sanab berin. Boshqaruv uslubi — bu boshqaruv jarayonida yuzaga keladigan muammolarni hal qilish usullari, yoMlari majmuidir. Ish uslubi — bu boshqaruv funksiyalarini samarali bajarish maqsadida biror-bir organning yoki rahbarning bo‘ysunuvchilarga aniq va nisbatan barqaror ta’sir ko‘rsatish usuli va yo‘llari majmuidir. Menejment uslubi — rahbar shaxsiy sifatlarining to‘plami, rahbarning o‘z faoliyatida ishlatadigan uslubi va yo‘llari, rahbarning o‘ziga bo‘ysunuvchilami amalda bilishidir. Boshqarish uslubi — ijtimoiy tabaqa, bu boshqaruvdagi murakkab ijtimoiy-iqtisodiy ishlab chiqarish, ijtimoiy-texnologik munosabatlami ishlab chiqarish jarayonida amalga oshirish shaklining namoyon bo‘lishidir. Bu jihatdan uslub natijasi ijtimoiy-texnologik ahamiyatga ega, chunki rahbar qo‘llagan uslubning tavsifi sezilarli darajada boshqaruv apparatining samarali ishiga bogMiq Tizimli yondashuv menejmentda boshqaruv muammolarini tartibga solish uslubi sifatida qoMlaniladi. Uning vositasida muammolarni turkumlash amalga oshiriladi, yechimlar maqsadi aniqlanadi, variantlar tanlanadi, muammolar elementlari o‘zaro bog‘liqligi, hamda ularning yechimiga ta’sir etuvchi omillar va sharoitlar belgilanadi. Kompleks yondashuv tizimlilikni aniqlashtirishning spetsifik shakli hisoblanadi, chunki uning asosini boshqaruv muammolarini ular bilan aloqada va o ‘zaro bog‘liqlikda, ushbu muammolarni o ‘rganayotgan ko‘pgina fanlarni o‘rganish uslublarini qoMlash bilan ko‘rib chiqish tashkil etadi. 36 .Menejmentni shakillanish tarixi xaqida tushuncha. Boshqaruvning paydo bo’lishi, kelib chiqishi tarixini Yevropalik tadqiqotchilar ham, MDH tadqiqotchilari ham bir necha ming yilliklar bilan bog’lashadi. Boshqaruvning boshlanishi inson mehnati faoliyatini boshlanishi bilan tengdir degan olimlar ham katta guruhlarni tashkil qiladi. Shuning uchun ham, menejmentning rivojlanishi – evolyutsion jarayon hisoblanadi. Dastlabki aqlli insonlar paydo bo’lganidan boshlab boshqaruv yuzaga kelganligini jahonning mashhur olimlari mukammal tadqiqotlari natijasida isbotlashgan. Ibtidoiy odamlar jamiyatidagi oila yoki oilalar boshlig’i, dastlabki qabilalar va urug’larning “dohiylari”, keyinchalik “oqsoqollar kengashi” faoliyatlari boshqaruvning dastlabki kurtaklari hisoblanadi. Jamiyatda davlatlarning paydo bo’lishi bilan boshqarish muammolari birinchi o’ringa chiqdi. Birinchi yozuvning paydo bo’lishi bilan menejerlarning boshqaruv muammolari, ish hujjatlari, adabiyotlar haqidagi yozuvlari bizgacha yetib kelgan (papirus yozuvlari, toshtaxta yozuvlari). Qadimgi Gretsiyalik faylasuf Aflotun (miloddan oldingi 428-347 yillar) ko’plab asarlarida menejmentning masalalarini muhokama qilgan. Uning “Davlat”, “Siyosatdon”, “Qonunlar” kabi asarlari davlatni bashqarishga bag’ishlangan bo’lib, hozirda ham qiziqib o’qiladi. 37.Menejment fani qaysi fanlar bilan uzviy bogliq. Menejmentning boshqa fanlar bilan aloqalari. Menejment fanining nomlanishida ham har-xil fikrlar mavjud. Menejmentni sun’iy fan, ijtimoiy-gumanitar fan, iqtisodiy fan va amaliy fan deb ham nomlashadi. So’nggi yillarda menejmentni jamiyatshunoslik faniga ham kiritishmoqda. Chunki, menejment maktablari vakillarining boshqaruvni takomillashtirish soha uchun emas, odamlar va jamiyat uchun degan mukammal fikrlarni isbotlashgan. Menejment ijtimoiy-iqtisodiy, huquqiy, kibernetika, matematika, statistika, pedagogika, ruhshunoslik va boshqa fanlar bilan aloqadordir. Menejment dastavval iqtisodiyot fanlari bilan yaqindan bog’lik bo’lgan. U iqtisodiyotdagi qonuniyatlarni bilib olishga va ularga mos ravishda boshqarish jarayonida iqtisodiy usullarni qo’llashga, har bir xodimga va jamoaga iqtisodiy usullar va yo’llar bilan ta’sir ko’rsatishga asoslanadi. Makroiqtisodiyot, mikroiqtisodiyot, statistika, istiqbolni belgilash, mehnat iqtisodiyoti kabilar ham menejment fani bilan chambarchas bog’liqdir. Boshqarish fani bilan huquqshunoslik fanlari o’rtasida muayyan munosabatlar mavjud. Huquqshunoslik fani boshqaruv faoliyati qanday doirada amalga oshirilishi lozimligini, huquqiy me’yorlarni qanday qo’llash hamda xo’jalik yuritish jarayonida boshqaruv organlari, rahbarlar va ayrim kishilarning me’yoriy hujjatlardan, qonunlardan foydalanishni belgilab beradi. 38.Ilmiy menejment maktabi talimoti qaysi yillarni oz ichiga oladi. Menejmentning ilmiy maktablari. Boshqaruv ilmiy fan sifatida evolyutsiya yo’li bilan tashkil bo’ldi. Bu tarixiy yo’lda menejmentni rivojlantirishning biri-biridan farqlanuvchi maktablarini XX asrning birinchi yarmidan boshlab tavsiflay boshladilar. Xronologiya jihatidan bu maktablar quyidagi tartibda qo’yilgan: 1. Ilmiy boshqaruv maktabi (1885-1920 yy.); 2. Boshqaruvning mumtoz yoki ma’muriy maktabi (1920-1950 yy.); 3. Inson munosabatlar maktabi (1930-1950 yy.); 4. Miqdoriy usullar maktabi (1950 yillardan). Ilmiy boshqaruv maktabining asoschisi F.Teylor – qanday qilib ishchilarni mashina kabi ishlatish mumkin? – degan savolning javobini izladi. Bu maktabning vakillari tomonidan ishlab chiqarish va mehnatni boshqarishning ilmiy asoslari yaratildi. 1920 yillarda bu ilmiy yo’nalishdan mustaqil fanlar ajralib chiqdi: mehnatni ilmiy tashkil qilish (MIT); ishlab chiqarishni tashkil qilish nazariyasi va boshqalar. Boshqaruvning mumtoz yoki ma’muriy maktabining maqsadi – tashkilotlarni muvaffaqiyatli boshqarishning universal tamoyillari va usullarini yaratishdan iborat edi. Bu maktabning asoschilari A.Fayol va M.Veber tashkilotlarni boshqarishning usullari va tamoyillarini ishlab chiqdilar. Ularning hohish va istaklari bo’yicha butun tashkilot mashina kabi ishlashi lozim. Inson munosabatlari maktabi asosiy kuchini jamoaga qaratib, ishchilarning ijtimoiy ehtiyojlarini ko’paytirishga e’tibor berdi. Insonning odobi va axloqi maktabi o’zlarining diqqat va e’tiborlarini shaxslararo munosabatlarni yaxshilash, motivlashtirish, liderlik, alohida ishchilarning individual qobiliyatlarini o’rganish masalalariga qaratdi. Miqdoriy usullar maktabining tavsifnomasi modellar, belgilar, miqdoriy ahamiyatlarning muhokamasidagi so’zbozliklarni mantiqli asoslarga almashtirish hisoblanadi. Ularning usullari matematika, kibernetika, statistika fanlarining yutuqlariga asoslanadi. Boshqaruv qarorlarini tayyorlashda matematik usullar va matematik modellardan foydalaniladi. 1. Ilmiy boshqaruv maktabi. Ilmiy boshqaruv maktabi birinchi tadqiqotlaridan boshlab moddiy va inson resurslaridan yuqori samaradorlikda foydalanishning yo’llarini izlay boshladi. Bu maktabning asosiy nazariyasi tashkilotning butun komponentlarini ratsionallashtirish g’oyasi bo’lib, tashkilotning barcha tarkibiy birligi uning maqsadlariga erishishni mo’ljallashi kerak. 39.Boshqaruv qarorlari unsurlari. Boshqaruv qarorlari. Boshqaruv qarorlari: qabul qilishning mohiyati, tasnifi va texnologiyasi. Zamonaviy boshqaruvning turlanishi bashoratlash va ilmiy oldindan ko’ra bilish jarayonlaridan iborat asoslarga tayangan holda, taraqqiyotning boshqalarga nisbatan ilgarilab boruvchi texnologiyalaridan foydalanib boshqaruv tizimlarining majmuali rivojlanishiga ega bo’lishi kerak. Har qanday tizimlarni (ob’ektlarni) samarali boshqarish inson faoliyatining turli sohalarida qo’llaniladi. Shuning uchun ham, bugungi kunda bu faoliyatda uning sub’ektini oldindan ko’ra bilmaslik, maqsadga yetish va erishishdagi katta to’siqlarga uchratadi. «Boshqarish – oldindan ko’ra bilish» degan gap turli yo’nalishlardagi mutaxassislarning faoliyatiga taalluqli hisoblanadi va mazmuni jihatidan ancha kattalikdagi miqdorlarni tashkil qiladi. Qaror yuzaga kelib chiqqan muammolarga tashkiliy ta’sirlanish sifatida yakka shaxsning va ijtimoiy guruhlar axloqining universal shakli hisoblanadi va inson faoliyatidagi mezonlarning maqsadli yo’nalishlarini tushuntiradi. 40.Insoniy munosabatlarning mazmuni nimalardan iborat. Amerikalik olim D. Mak-Gregor (1906-1964) "inson munosabatlari" maktabining atoqli namoyandalaridan hisoblanadi. U inson xulq-atvorining ikki modeli, xodimning o’z mehnatiga ikki xil munosabatda bo’lishi mumkinligini inobatga olib X (iks) va U (igrik) nazariyasini yaratdi. X (iks) nazariyasiga ko’ra, namunaviy yollanma ishga - tabiatdan yalqov bo’lgan kishi, shu sababli u topshirilgan ishdan bo’yin tovlashga urinadi, unda izzattalablik, mas'uliyat sezish, fahm-farosat etishmaydi. Bunday holatda xodimni doimo majburlash, nazorat qilish, jazolash va jarima solish qo’rqitib turish zarur. Y (igrik) nazariyasi birinchisiga qarama-qarshi: yollanma ishchilar tabiatan faol, ularga tashabbuskorlik va uddaburonlik, o’z zimmasiga mas'uliyat olish salohiyati xosdir. Bunday holda menejerning vazifasi kishilar o’z maqsad va manfaatlariga g’oyat maqbul tarzda erishadigan shart-sharoitni yaratishdan iborat bo’lgan. Kompaniyaning siyosati va istiqboli esa xodimlarning xulq-atvoriga asoslangan holda tashkil etilishi kerak. Bu nazariyaga muvofiq keluuchi ishchini rag’batlantirish va unga qulay muhit yaratib berishgina kifoya qiladi.
Umuman har bir rahbar 50 dan 90% gacha vaqtini kommunikatsiyaga sarflaydi. Shu sababli, shuni tasdiqlash mumkinki, menejer faoliyatining samaradorligi eng avvalo kommunikatsiya samaradorligiga, ya'ni: kishilar bilan yakkama-yakka suhbat olib borish qobiliyati; telefonda so’zlashuv qobiliyati; rasmiy xujatlarni tuzish va o’qiy olish qobiliyati; majlislarda qatnashish madaniyati kabilarga bog’liq 43.Korxonaning tashqi muxiti turlari.. Tashqi iqtisodiy faoliyat shakllarini ko’rib chiqamiz: 1. Bevosita eksport, bunda faqat firma va uning sotuvchilari chet elda vositachilarning yordamisiz faoliyat ko’rsatadi va bu eng sodda shakl hisoblanadi. Bu erda bozorni sinchiklab o’rganish talab qilinmaydi, xorijiy bozorlarni bilish cheklangan, keyingi etkazib berishlar va sotuvdan keyingi xizmat ko’rsatish mavjud emas. 2. Haq to’lanuvchi savdo vakili – bozorda faoliyat yuritishning yuqoridagi usulining biroz rivojlangan turi bo’lib, ayniqsa, vaqtincha chet elga komandirovkaga yuborilgan xodim to’g’risida gap borganda o’rinli bo’ladi. 3. Chet elda texnik yordam – xizmatlar savdosi bo’lib, asbob-uskunalar savdosiga qo’shimcha sifatida qabul qilinadi. Turli xil shakllarda bo’lishi mumkin: loyihani tuzishga ko’maklashishdan to asbob-uskunalarni ekspluatatsiyaga topshirish, xodimlarni o’qitish, ishlab chiqarishni tashkil etishga tegishli bino va inshootlar hamda ishlab chiqarish usullarini berishgacha. 4. Boshqaruv to’g’risidagi shartnoma xizmatlarni eksportga sotish hisoblanadi, chunki bu erda gap ishlab chiqarish majmuasini cheklangan yoki chekalnmagan muddatga boshqarishni ta’minlash yoki mazkur eksportchi yoki boshqa shaxs tomonidan ko’rsatiluvchi xizmatlar yig’indisi haqida boradi. Bunga misol qilib xalqaro mehmonxona majmualarini keltirish mumkin. Ular ko’pincha xususiy yoki davlat kapitaliga tegishli bo’lib, xalqaro miqyosda joriy foydalanish esa firmaga topshiriladi. 5. Korxona vakolatlarini investisiyalashsiz chet elga jo’natish, bunda: chet elda savdo tarmog’iga ega bo’lgan firma ma’lum miqdordagi haq evaziga savdo tarmog’ini boshqa firmaga berib turishi mumkin; franchayzer-korxona xalqaro bozorda faoliyat ko’rsatuvchi korxonaga haq to’lash evaziga o’z mahsulotlarini sotish huquqini beradi. Bu mahsulot ishlab chiqaruvchiga o’z mahsulotlarini chet elda ularni bozorga kiritish uchun qo’shimcha xarajatlarsiz sotish imkoniyatini beradi. 44.Menejmentda motivlashtirish deganda nimani tushunasiz. Birinchi o’rindagi ehtiyojlar - bu bazis ehtiyojlar, ya'ni yashashni ta'minlash uchun zarur bo’lgan ehtiyojlar. A. Maslouning fikricha, inson, eng avvalo ana shu bazis ehtiyojlarini qondirish uchun ishlaydi. Bazis ehtiyojlar, ya'ni oziq-ovqatga, kiyim-kechakka, uy-joyga, uyquga bo’lgan ehtiyoj qondirilsa, boshqa darajadagi ehtiyojlar ham asta-sekin ahamiyat kasb etib boradi. Masalan, xavfsizlikka, ya'ni tinchlik, tartib, himoyaga bo’lgan ehtiyoj ham birlamchi bosqichdagi ehtiyojning yangi darajasidagi zaruriyatdir. Biron ijtimoiy guruhda bo’lish, boshqa kishilar bilan aloqaga kirishish ehtiyoji ierarxiyaning uchinchi bo’g’iniga kiradi. Bu guruhdagi ehtiyojlarni ijtimoiy ehtiyojlar deb ham yuritiladi. 45.Raxbarlik uslublariga tarif bering. Rahbarlik uslubidagi salbiy qusurlarni bartaraf etish degani- bu boshqarishning barcha unsurlariga e’tiborni kuchaytirish demakdir. Eng avvalo rahbar yuqoridagi nuqsonlardan xoli bo’lishi va ish uslubini quyidagi ijobiy fazilatlar zamirida tashkil qilishi lozim: Rahbar o’z huquq va vakolatidan umumdavlat manfaatlarini jamoa va xodimlarning shaxsiy manfaatlari bilan uyg’un olib borishda mohirona foydalanish zarur. Ammo davlat manfaatlariga putur etkazmasdan, shaxsiy manfaatlar umum manfaatlarga bo’ysinishi lozim. Ishlab chiqarishni faqat jamoada obro’-e’tiborga ega bo’lgan rahbargina yaxshi boshqaraoladi. Ayni paytda shuni unutmaslik kerakki, obro’ faqat xizmat mavqei bilan emas, balki, avvalo, bilim, tajriba, ishga va xodimlarga munosabat bilan orttiriladi. Rahbar vazmin, har qanday vaziyatda hamo’zini tutabiladigan, odobli va xushmuomala bo’lishi zurur. O’z xatti- harakatini nazorat qila oladigan, kayfiyati va sezgilarini tiya biladigan, yurish turishida bo’ysinuvchilarga o’rnak ko’rsatadigan bo’lishga majburdir. Buyruq hammaga ham yoqavermaydi. Shu sababli bo’yinuvchi xodimlarga beriladigan farmoyish faqat bevosita buyruq shaklida bo’lmasdan, balki topshiriq va vazifa, maslahat tarzida ham bo’lishi kerak. Bu o’rinda quyidagi ibratli ish uslubini bilish foydadan xoli emas.
Ichki turtki insonga "Men" ga etaklaydigan malakaga va shaxsiy tanlovga bo'lgan ehtiyojlar bilan bog'liq. Bunday turtki bilan, odamlar nima qilishayotganining haqiqiy sababi ekanini tushunadilar va atrof-muhit bilan samarali ta'sir o'tkazadigan vosita sifatida o'zaro munosabatlarda o'zlarini his qilishadi. Ya'ni ichki motivatsiya, ehtiyojlar, manfaatlar, niyatlar, maqsadlar, istaklar, o'z-o'zini ishonch, o'z-o'zini anglash imkoniyati, ishdan qoniqish hissi ishlatiladi. 47.Demotivlashtirish soziga izoh bering. 48.Etikasozi qaysi tildan olingan va manosi nima 49.Etikadeganda nimani tushunasiz. 50.Nizo qanday vujudga keladi.Uni qanday qilib bartaraf qilish mumkun.
Nizo jarayoni va ularni kelib chiqish sabablari va turlari O’zbek tilining izohli lo’g’atida nizo tushunchasi quyidagicha talqin qilinadi: “Nizo – bu o’zaro kelishmovchilik yoki qarama – qarshilik, dushmanlik, adovat orqasida tug’ilgan holat, munosabat; ihtilof, nifoq”. Adovat, ihtilof, nifoq tufayli o’zaro janjallar sodir bo’ladi. Odamlar janjal haqida o’ylaganlarida dushmanlik, qo’rqitish, bosqinchilik, tortishuv kabi noxushliklarni nazarda tutishadi. Boshqaruv jarayonida nizo – bu rahbar ishchi va boshqa xodimlar o’rtasida muayyan masalalarni hal qilishda tomonlarning bir-biri bilan bir yechimga kela olmaganligi tufayli vujudga keladigan vaziyatdir. Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar turli sabablarga ko’ra vujudga kelishi mumkin. Ulardan: 51.Ixtiloflar turlar Siyosiy ihtiloflarning tabiati, turkumlashuvi va vazifalari Siyosatni uning ichki omillar — ihtilof va kelishuv asosida tushuntiruvchi yondoshuv — ratsional tanqidiy paradigma ekanligini bilasiz. Siyosatning ichki ziddiyatliligi va ihtilofliligi g‘oyasi fanda XIX "asrda qaror topdi. A. Tokvil; K.Marks, G.Zimmel, keyinchalik esa K.Baulding, L.Krauzer, A. Bentli va boshqa nazariyotchilar ihtilofni siyosatdagi o‘zgarishlarning asosini tashkil etuvchi va shu bois ijtimoiy hayotni bu soxasi mavjudligining chegaralari va tabiatini belgilab beruvchi yetakchi mamba, deb qarashgan. To‘g‘ri, siyosiy fanda qarama — qarshi nuqtai nazar ham bor, E.Dyurkgeym, M.Veber va bir qator boshqa olimlar siyosatni tushunishda ihtilofning ikkilamchiligidan va rivojlanish aholini birlashtiruvchi hamda siyosiy tizim yaxlitligini ta’minlovchi tub ijtimoiy qadriyatlarga bog‘liqligidan kelib chiqadilar. Ularning qarashlaricha ideallar va ijtimoiy — madaniy qadriyatlarning birligi mavjud ihtiloflarni hal qilish va boshqaruv tartibining barqarorligini ta’minlash imkonini beradi. Shu munosabat bilan ular ihtiloflarni siyosiy jarayonga xos bo‘lmagan xodisa sifatida baholaydi.
1. Resurslarni taqsimlashdagi adolatsizlik. 2. Vazifalarning o’zaro bog’liqligi. 3. Maqsadlardagi har xillik. 4. Erkinlik mustaqillik va o’zaro qadrni bilishdagi har xillik. 5. Manmanlik, qaysarlik. 6. Kommunikatsiya – o’zaro aloqani qoniqarsizligi. Nizolarning asosan to’rt xili ko’p uchrab Adovat, ihtilof, nifoq tufayli o’zaro janjallar sodir bo’ladi. Odamlar janjal haqida o’ylaganlarida dushmanlik, qo’rqitish, bosqinchilik, tortishuv kabi noxushliklarni nazarda tutishadi. Boshqaruv jarayonida nizo – bu rahbar ishchi va boshqa xodimlar o’rtasida muayyan masalalarni hal qilishda tomonlarning bir-biri bilan bir yechimga kela olmaganligi tufayli vujudga keladigan vaziyatdir. Ishlab chiqarishda nizoli vaziyatlar turli sabablarga ko’ra vujudga kelishi mumkin. Ulardan: · mehnatni tashkil qilishda kamchiliklarni; · haq to’lashning takomillashtirilmagani; · yomon mehnat sharoitlarini; · mehnat haqidagi qonunlarni buzishni; · rahbarlikning qoniqarsiz saviyasini; · o’zaro munosabatlar masaniyatini past saviyasini va hokazolarni ko’rsatish mumkin.
PAROLNI QAYTA TIKLASH Parolni saqlab qolish Sizning e-mail Abiturtest.uz Google Play AD • 16+ Строки от МТС - скачайте на Android Сервис для читающих людей: книги, подкасты, аудиокниги. По подписке или поштучно. Рейтинг и отзывы Скачать Bosh sahifa mavzular mavzular Tashkilotning turlari va tiplari. Tashkilotning turlari tiplari Tashkilotning turlari va tiplari. Tashkilotning turlari va tiplari. Tashkilotlarning turlari. Huquqiy-tashkiliy shakllar bo’yicha tashkilotlarning tasnifi. Tijorat tashkilotlari: • jamiyat va o’rtoqlik xo’jaligi; • o’rtoqlik xo’jaligi; • to’liq o’rtoqlik; • ishonch asosida o’rtoqlik; • xo’jalik jamiyati; • aktsioner jamiyati; • ochiq aktsionerlik jamiyati; • yopiq aktsionerlik jamiyati; • mas’uliyati cheklangan jamiyat; • qo’shimcha mas’uliyatlik jamiyat; • ishlab chiqaruvchi kooperativ (artel`); • davlat va munitsipal korxonalar; • operativ boshqaruv huquqidagi tashkilotlar. Notijorat tashkilotlar: • iste’molchi kooperativlar (ittifoq, jamiyat); • fondlar; • jamoaviy va diniy tashkilotlar (birlashmalar: • idoralar; • huquqiy shaxslar birlashmalari (assosatsiyalar va ittifoqlar). Tashkilotlarning kapitalga egaligi bo’yicha tasnifi. Kapitalga egalik bo’yicha va shunga muvofiq korxonalar ustidan nazorat bo’yicha milliy, chet el va birgalikdagi (aralash) korxonalarni ajratishadi. Milliy korxona – o’z mamlakatidagi tadbirkorlarning kapitaliga ega korxona. Joylashuv o’rni va asosiy kompaniyaning ro’yxatdan o’tkazilishi bilan ham aniqlanadi. Chet el korxonasi – kapitali chet el tadbirkorlariniki bo’lgan va uning nazoratini qisman va to’liq o’rnatadigan korxona. Chet el korxonalari aktsionerlik jamiyati yaratish yoki chet el kapitaliga boruvchi mahalliy firmalarning aktsiya paketlarini sotib olish bilan tashkil qilinadi. Qo’shma yoki aralash korxonalar – kapitali ikki yoki undan ko’p davlatlarniki bo’lgan korxonalar. Qo’shma korxonalar bir tashkilotda ro’yxatdan o’tadi va bu korxonaning shtab- kvartirasi ya’ni boshqaruvining manzilini bildiradi. Aralash korxonalar – bu aralash mulkka asoslangan davlatlararo va qo’shma korxonalar hamda mulkchilikning turli shakliga mansub, to’liq yoki hissabay ko’rinishda ishtirok etishga asoslangan boshqa korxonalar hisoblanadi. Birgalikdagi, aralash korxonalarni ularning maqsadlari hamkorlikdagi tadbirkorlik faoliyatlarini amalga oshirishdan iborat bo’lsa, qo’shma korxonalar deb ham atashadi. Kapital bo’yicha aralash shaklli kompaniyalar turli-tuman bo’lib, ko’pincha xalqaro kartellar, sindikatlar, trestlar, kontsernlar kabi birlashmalarning tashkil qilinishiga zamin yaratadi. Davlat tizimida xo’jalik, madaniy, jamoaviy, diniy, xalq xo’jaligi va boshqalar kabi turli-tuman vazifalarni hal qiluvchi ijtimoiy tashkilotlarning juda katta miqdorlari mavjud. Bu tashkilotlardagi o’xshashlikni aniqlash ulardagi ajralib turuvchi belgilarni yozib chiqishda ma’lum bo’ladi. Ko’plab tashkilotlar o’z oldilariga biri-biridan farqlanuvchi maqsadlarni qo’yganligi uchun, turli tipli tashkilotlarning faoliyatlarini o’rganish uchun turli usullardan foydalaniladi. Hattoki, maishiy vazifalarni yechishda ham biz ularning tasniflaridan foydalanamiz. Aniq vaziyatlarga bog’liq ravishda bizni savdo tashkilotlari, ijtimoiy, maishiy yoki tibbiy xizmatlarni ko’rsatuvchi tashkilotlar qiziqtirib qolishi mumkin. Tashkilotlarning aniq guruhdaligi ularning davlat nazorat organlari, bojxona xizmatlari, soliq nazoratiga bo’lgan munosabatlarini aniqlab beradi. An’anaviy tasniflar turli tashkilotlarning hududiy belgilari yoki faoliyat turlari bo’yicha yoki boshqa ko’rsatkichlari bo’yicha yaratiladi. Keltirilgan xulosalardan ma’lum bo’ladiki, tashkilotlarni turlar va tiplarga bo’lishning, tasniflashning juda ko’plab usullari mavjud. Aniq usulni tanlash, qo’yilgan vazifalarni yoki o’tkazilayotgan tadqiqotlarning maqsadini aniqlash orqali. 55.Boshqarish usullari qanday. Boshqaruv usullari.Boshqaruv usuli – maqsadga erishish uchun boshqariladigan ob’ektga usullar va qo’llanmalar yig’indisi orqali ta’sir etishdir. Usullar ko’pincha metodlar deb ham yuritiladi. «Metod» grekcha so’z bo’lib (methodos) –«qandaydir maqsadga yetish» ma’nosini bildiradi. Boshqaruv metodlari (usullari) orqali boshqaruvning faoliyatlari amalga oshiriladi. Menejment metodi tashkilotning o’z oldiga qo’ygan maqsadiga erishishda tashkilotning butun faoliyatini tashkil qiladi va ijroni nazorat qilib boradi. Menejment usullarining (metodlarining) ko’pligi va uslubiy yondashishlarning ham ko’pligi aniq boshqaruv vazifalarini belgilashda mazkur usullardan qaysi birini qo’llashni tanlab olishni qiyinlashtiradi. Shuning uchun ham mavjud bo’lgan barcha boshqaruv usullarini o’z tavsiflariga binoan guruhlashni, tartibga tushirishni talab qiladi. Usullarning yo’nalishlarga asoslanganligi boshqaruv tizimidagi shakllarni (firma, bo’lim, laboratoriya, kompaniya va h.k.) boshqarishda usul tanlab olishni ta’minlaydi. Download 18.85 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|