Javqochdiyev xurshid mustaqil ish

JAVQOCHDIYEV XURSHID MUSTAQIL ISH

Matematik paketlarning tarixi
Professional matematik paketlar deganda, odatda hozirgi zamon kompyuterlarida qullanilayotgan Mathematica, Maple, Matlab, Derive, Mathcad kabi tizimlar va qiymatlarni statistik taxlil qilishga mo`ljallangan SSPS, Statistica, Statgraphics, Stadia vashunga o`xshash tizimlar oilalari nazarda tutiladi. Bu paketlar yordamida turli sonli va analitik (simvolli) matematik hisoblarni, oddiy arifmetik hisoblashlardan tortib, to xususiy hosilali differensial tenglamalarni yechish, optimallash masalalarini hal etish, statistik gipotezalarni tekshirish hamda matematik modellarni yaratishga qadar turli zarur texnik hisoblashlarni amalga oshirish mumkin. Ularning barcha takomillashgan ilmiy grafika vositalariga, qulay yordamchi axborot tizimiga va hisobotlarnirasmiylashtirish vositalariga ega. «Professional paket» atamasi «o`quv paketi» atamasiga muqobil ravishda tanlangan.
Hozirgi davrda bu paketlardan nafakat oliy malakali mutaxassislar, professional o`qituvchilar, balki oliy maktab talabalari, xattoki, litseylar, kasb-hunar kollejlari va maktablar o`quvchilari ham foydalanayotganligini kuzatish mumkin.
Bizning fikrimizcha, professional matematik paketlardan foydalanishning ommalashishiga asosiy ob’ektiv sabablar quyidagilar:
- kompyuterlar odatdagi uy jixozlari qatoridan o`rin olib bormoqda;
- kompyuterprogrammalari interfeysini tashkil etishda maxsus standartlar ishlab chiqilib, ulardan ommaviy ravishda foydalanlmoqda;
- hozirgi zamon talabasi, ilmiy xodimi va mutaxassisi xayotida Internet turidan foydalanish kundalik extiyojga aylanmoqda;
- talabalarga bilim berishda professional matematik paketlardan o`quv vositasi sifatida foydalanish darajasi oshmoqda;
Mapleda algebraik tenglamalar
O’zgaruvchilar lotin alfavitidagi belgilar ketma-ketligi ko’rinishda tuziladi.Katta va kichik harflar bilan yozilgan nomlar farqlanadi. O’zgaruvchilarning nomida raqam va «–» belgisi ham qatnashishi mumkin. Maple tizimida himoyalangan nomlar mavjudki, ularni boshqa maqsadlarda qo’llash kutilmagan oqibatlarga olib kelishi mumkin. O’zgaruvchilarning nomini probel belgisi bilan ajratilgan so’zlar ketma-ketligi tarzida ham ifodalsh mumkin, faqat ular qo’shtirnoq ichiga olinishi kerak. Ma-salan: ‘oniy bur-chak tezlik’. Son, o’zgaruvchi, funksiya belgilari va Maple ning boshqa obyektlaridan tuzilgan ketma-ketlik ifoda deyiladi. Agar ifodadaqiymati noma’lum bo’lgan obyektlar ishtirok etsa, unga belgilar ifodasi deyiladi vaular ustida analitik amallar baja-riladi.
Maple tizimi asosan aynan shundayifodalarni qayta ishlash maqsadida tuzilgan. Ifodalar bilan bog’liq asosiy komandata’minlash komandasi hisoblanadi. Uning umumiy ko’rinishi quyidagicha: