Jigar qurtining rivojlanishi

Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish insituti Agrobiologiya fakulteti "O'SIMLIKLARNI HIMOYA QILISH"yo'nalishi 202-guruh talabasi Saidova DilnozaNING Dehqonchilik va melioratsiya fanidan mustaqil ishi

O'zbekiston Respublikasining Yer kodeksi,va suvdan foydalanish to'grisidagi qonuni, yerlarning meliorativ xolatini yaxshilash va suvdan oqilona foydalanishga oid karorlar

• Reja:
• I.O’zbekiston respublikasida suvdan foydalanishning qonuniy asoslari
• II. Suv manbaining xisobiy suv sarflari, xo’jaliklararo suvdan foydalanish
• rejalari va amalga oshirish yo’llari
• III.yerlarning meliorativ xolatini yaxshilash va suvdan
• okilona foydalanishga oid qarorlar

O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishganidan so’ng uning iqtisodiyotining muxim sektorlaridan bo’lmish Qishloq xo’jaligida ham katta o’zgarishlar sodir bo’ldi. Bunga Oliy Majlis, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti va xukumati tomonidan qabul qilingan Qishloq va suv xo’jaligiga oid qonunlar, farmonlar hamda karorlar huquqiy munosabatlarni joriy etib, ko’p tarmoqli iqtisodiyotni rivojlantirish bilan bog’lik bo’lgan katta imkoniyatlarni ochib berdi.
Respublikada paxta yakka xoqimligini bartaraf etish va ekin maydonlari tarkibini ilmiy asosda qaytadan ko’rib chiqish tadbirlari yaratildi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida Respublikada eng muxum hisoblangan oziq-ovqat resurslari bilan ta’minlashga erishish vazifasi qo’yildi.
Suv xo’jaligi ob’ektlarini ishlatish uchun ajratilayotgan byudjet mablag’larining hajmini kamaytirish, 1 gektar hisobiga, Suv xo’jaligi asosiy fondlarini eskirishi;
Aksariyat suv xo’jaligi ob’ektlarini qurilib ishlatilayotganiga 30-35 yil, ayrimlariga esa 40-45 yil bo’lganligi;
Natijada ko’pgina ob’ektlar, ayniqsa nasos stantsiyalar va yirik gidrotexnik inshootlar xozirgi kunga kelib qaytadan tiklanishni va modernizatsiya qilinishi zarur bo’lib qolganligi;
-2003 yil 24 martdagi PF-3226-sonli «Qishloq xo’jaligida islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim yo’nalishlari to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni;
-2003 yil 21 iyuldagi 320 -sonli “Suv xo’jaligini boshqarishni
tashkil etishni takomillashtirish to’g’risida” gi Vazirlar Mahkamasi qarori;
Xalq xo‘jaligi tarmoqlarining, aholining o‘sishi, tabiiy re- surslarning tugab borishi, atrof-muhitga antropogen ta’sir etish, ba’zi mamlakatlarda oziq-ovqat mahsulotlarining yetishmasligi, bularning barchasi insoniyatni tashvishga solib kelayotgan mu- ammolardir. «Inson va atrof-muhit» tizimi murakkab tizimlardan bo‘lib bormoqda. Barcha ichki va tashqi aloqalar shunchalik turli- tumanki, oxir-oqibat bu mahalliy, oldindan bilib bo‘lmaydigan ta’sirlar mavjud tizimlarni kutilmagan natijalarga olib kelishi mumkin.
Shuning uchun jahon iqtisodiyoti rivojida biosfera holatini bashorat qila bilish zarur. Bunday bashoratlar chet el va o‘zbek olimlari tomonidan injenerlik va tabiiy fanlar usullarini qo‘llash asosida bajarilgan edi.
Respublikamiz xalq xo‘jaligida o‘zgaruvchan rivojlanishni ta’minlovchi qator chora-tadbirlar qabul qilinmoqda: bunda tabiiy resurslardan foydalanish zarurligini ta’kidlab o‘tish maqsadga muvofiqdir. Suv resurslari boshqa barcha tabiiy resurslar ichida muhim o‘rin tutadi. Xalq xo‘jaligining rivojlanishida borgan sayi
sulotlardan oshib tushadi. Buni quyidagi misolda ko‘rishimiz mumkin:
Xalq xo‘jaligida suv iste’moli boshqa jami resurs va mah-
1tonna neft qazib olish uchun -10 m3suv;
1tonna po‘lat uchun - 100 m3suv;
1tonna qog‘ozga - 250'm3suv;
1tonna atsetat ipagi uchun - 2600 m3suv;
1kilogramm sabzavot yetishtirish uchun - 50 litr suv;
1kilogramm non mahsulotini yetishtirish uchun - 500 litr suv kerak bo‘ladi.
Suv resurslarini boshqarishning asosiy maqsadi xalq xo‘jaligi tarmoqlari tomonidan suvning miqdor va sifat ko‘rsatkichlariga qo‘yilgan talab darajasini ta’minlash, biosferani har qanday sha- roitda saqlash va suvni zararli ta’sirlardan muhofaza qilishdan iborat.
Suv biosferaning asosiy elementlaridan hisoblanaganligi tu- fayli, suv resurslarini boshqarishga ekologik jihatdan yondashish zarur.
Orol dengizi havzasining suv resurslari tabiiy holda shaklla- nadigan va qayta tiklanib turadigan yer usti va yer osti suv resurslari hamda qaytariladigan suvlardan tashkii topgan. Barcha suv resurslari Sirdaryo va Amudaryo havzalariga tegishlidir. Mustaqil suv havzalarini (ya’ni suvi oqib chiqib ketmaydigan Amudaryoga yaqin) Qashqadaryo, Zarafshon, Murg‘ob, Tejer. daryolari tashkii qiladi. Amudaryo va Sirdaryoning umumiy o‘r- tacha yillik suv oqimi 115,6 km3ni tashkii etadi, shu jumladan, Amudaryo bo‘yicha - 78,5 km3va Sirdaryo bo‘yicha - 37,1 km3ga teng. Bu daryolarning o‘rtacha ko‘p yillik suv oqim miqdori katta diapazonda o‘zgarib turibdi.
Sayyoramizda suv qobig‘ining paydo boMishi, shakllanishi, uning suv muvozanatini o‘rganib, undagi suv zaxiralari, resurslari, ularning hududiy taqsimlanishi va tarqalishi bilan tanishib quyi­
dagi xulosalarga keldik: suv qobig‘ining chuchuk suv zaxiralari juda cheklangan bo‘lib, u umumiy suv zaxirasining 2 foiziga yaqin miqdorini tashkii qilib, shundan 94 foizi qutblardagi qop- lama muzliklarda va qit’alardagi tog‘li mintaqalar muzliklarida joylashgan. Chuchuk suv resurslari sayyoramiz qit’alari va qit’alar hududi bo‘yicha o‘ta notekis taqsimlangan va tarqalgan, ya’ni boshqacha aytganda, odamlar zich joylashgan
MDH va boshqa bironta mamlakat yoki hududlarning suv bilan ta’minlanishini baholash uchun mutlaq va nisbiy (yoki solishtirma) ko‘rsatkichlardan foydalaniladi. Birinchisi, daryo oqimining o‘rtacha yillik hajmi bo‘yicha baholanadi, (km3/yil yoki m3/yil) ikkinchisi, xuddi shu hajmda, biroq yuza birligiga bog‘liq (km2/yil) yoki aholi soniga (har bir kishiga m2/yil).
Suv resurslaridan mukammal foydalanish - (yunoncha synthesis «birlashish») fizik-kimyoviy, biologik, muhandislik va ijtimoiy fanlarni birlashtiruvchi sintetik fandir. Suv xo‘jaligi loyihalarining muhandislik masalalari yechimidan boshqa har qanday loyihalarni ko‘rib chiqayotganda qator tabiat muhofa- zasiga oid va ijtimoiy muammolarga duch kelish mumkin.
Orol dengizi havzasining suv resurslari tabiiy holda shaklla- nadigan va qayta tiklanib turadigan yer usti va yer osti suv resurslari hamda qaytariladigan suvlardan tashkii topgan. Barcha suv resurslari Sirdaryo va Amudaryo havzalariga tegishlidir. Mustaqil suv havzalarini (ya’ni suvi oqib chiqib ketmaydigan Amudaryoga yaqin) Qashqadaryo, Zarafshon, Murg‘ob, Tejer. daryolari tashkii qiladi. Amudaryo va Sirdaryoning umumiy o‘r- tacha yillik suv oqimi 115,6 km3ni tashkii etadi, shu jumladan, Amudaryo bo‘yicha - 78,5 km3va Sirdaryo bo‘yicha - 37,1 km3ga teng. Bu daryolarning o‘rtacha ko‘p yillik suv oqim miqdori katta diapazonda o‘zgarib turibdi.
Shunday qilib, suv xo‘jaligi tizimining asosiy qismi deb sanalgan meliorativ tizim turli vazifalarni bajarishga oid va o‘zaro uzviy bogMangan bir qancha elementlardan tashkii topgan. Bu aloqalar murakkab bo‘lganligi uchun meliorativ tizim murakkab tizimlardan sanaladi.
Bu tizimning muhim xususiyatlari, uning ko‘p sonligida emas (104...107), balki barcha element va qismlarning uzviy bog‘liq- ligida. Shuning uchun ham ularni o‘rganishda tartibli tahlil jiha- tidan yondashish yanada samaraliroqdir (siyosiy, harbiy, ijtimoiy, iqtisodiy, ilmiy va texnik tavsifdagi murakkab muammolardan foydalanish maqsadida yechimlarini asoslash va tayyorlash kabi metodologik vositalar yig‘indisidir).
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Ramazonov Boriyevning "Tuproqshunoslik va Dehqonchilik kitobidan
2.https.//:lex.uz
3.staff.tiamme.uz