Ájiniyaz atındaǵı nmpi fakultet: Tábiyiy pánler Kafedra: Ximiya oqitiw metodikasi Topar : 2a-ximiya

ornı kórsetiledi hám de uglevodorod atı aldına „ amino“ sózi qosıladı. 
Uglerod shınjırınıń qanday tarmaqlanganligiga hám aminogruppaning jaylasqan 
ornına qaray, Aminlerdiń bir neshe qıylı izomerlari boladı. 
Ulıwma formulası C
4
H
11
N bolǵan Aminlerdiń 4 baslanǵısh, 2 ekilemshi hám 1 
uchlamchi, yaǵnıy jámi 7 izomeri ámeldegi: 

---

Alınıwı. 1. Tabiiy sharayatta Aminler azotli elementlardıń bólekleniwi nátiyjesinde 
payda boladı. Mısalı, beloklardan vujudga keliwshi aminokislotalardıń bólekleniwi 
sebepli baslanǵısh Aminler payda boladı. 
2. Galogenalkillarga ammiak hám Aminler tásir ettirilgende baslanǵısh, ekilemshi, 
uchlamchi hám tórtlamchi Aminlerdiń qospaları payda boladı. Bul usıl menen alınǵan 
aminler Gofman reaksiyası tiykarında payda etińan Aminler dep ataladı. 
Ekenin aytıw kerek, ammiak galogenvodorod menen ammoniy duzı
payda etip birikadi: 
NH
3
+ HBr → [NH
4
]
+
Br
-
Soǵan uqsas, galogenalkillar da ammiak menen monoalkil tórtlamchi ammoniy 
tuzini payda etedi: 
NH
3
+ R—Br → [NH
3
R]
+
Br
-
Bul duz ammiakning awısıq bólegi menen reaksiyaǵa aralasıp, baslanǵısh aminni 
payda etedi, yaǵnıy bólekleniw procesi júz beredi: 
[NH
3
R]
+
Br
-
+ NH
3
→ R—NH
2
+ [NH
4
+
]
+
Br
-
Birlemshi amin da, óz gezeginde, galogenalkilni biriktiriwi múmkin, nátiyjede 
dialkil tórtlamchi ammoniy duzı payda boladı : 
R—NH
2
+ R—Br → [R
2
NH
2
] Br
-
Bul duz da ammiak menen birikadi hám ekilemshi aminga aylanadı: 

---

+ - + - 
[R
2
NH
2
]Br + NH
3
→ R
2
NH + [NH
4
]Br 
ekilemshi amin 
3. Sanaatda baslanǵısh, ekilemshi hám úshlemshi ápiwayı aminlerdiń qospaları 
alınadı. Onıń ushın spirt menen ammiak joqarı temperaturada (~3000 C) katalizator 
Al
2
O
3
; ThO
2
ústinen ótkeriledi: 
ROH + NH
3
→ R—NH
2
+ H
2
O 
R—NH
2
+ R—OH → R
2
NH + H
2
O 
R
2
NH + ROH → R
3
N + H
2
O