Jins hosil qiluvchi minerallarning fizik xususiyatlari, tuzilishi, kimyoviy tarkibini o’rganish. Ishning maqsadii

Rangi
Qattiqlik ko’rsatkichi
1	Talk- Mg3[Si4 O1O] [OH]2	Rangsiz, turli qoramtir ranglarda	Tirnoq bilan engil chiziladi, yumshoq qalam tirnalgan iz qoldiradi.
2	Gips CaSO4 · 2H2O	Rangsiz,oq,sarg’sh qoragacha.	Tirnoq bilan chiziladi.
3	Kaltsit CaCO3	Rangsiz,oq, sariq, jigar-rang, pushti, ko’kimtir	Lotundan bo’lgan tanga tirnalgan iz qoldiradi.
4	Flyuorit- CaF2	Rangsiz, turli xil ranglarda, binafsha rang	Oqna tirnalgan iz qoldiradi.
5	Apatit Ca5 [PO4 ]3F	Kok,oq,sariq, havo rang, qo’ng’r	Pichoq tirnalgan iz qoldiradi.
6	Ortoklaz KAlSi3O8	Oq, pushti, sariq, qizil-go’sht rang.	Pichoq bilinar – bilinmas tirnalgan iz qoldiradi.
7	Kvars - SiO2	Odatda rangsiz, kulrang	Pichoq bilan chizilmaydi.
8	Topaz - Al2 [SiO4 ](F,OH)2	Rangsiz, havo rang, pushti, sariq vino rang	Oynani kesadi, kvars tirnamaydi.
9	Korund-Al2 O3	Rangsiz, ko’k, qora, yashil	Oynani kesadi,
1O	Olmos- S.	Rangsiz, oq,havo rang,yashil,qizil

1 - Тalk	2 - Gips	3 –Kaltsit	4 - Fluorit	5 - Аpetit
6 - Оrtoklaz	7 - Кvarts	8 –Тopaz	9 - Кorund	10 - Olmos

Minerallarda kristallik tuzilishini ta’riflovchi kation va anion komplekslarni aniqlash muhimdir.

Mineral qavs bilan farqlanadi. Masalan: Siderit Fe[CO₃]. Barit Ba[SO₄] va boshqalar.
Shuni nazarda tutish kerakki minerallarning emperik formulalari uning ichki tuzilishi xususiyatlarini ko’rsata olmaydi va hozirgi paytda minerologiyada uning tuzilishi formulalarigacha o’zgartirilgan. Masalan: muskovit minerallarning emperik formulasi HKAl₃Si₃O₁₂ tuzilish formulasi KAl₃[Al₃Si₃O₁₂] (OHF)₂ oxirgi element muskovit tuzilishdagi murakkab anion kompleksi borligi va undagi suv H₂O ko'rinishida emasligini ko’rsatadi. Suv gidrooksid (OH) ko’rinishida va bu gidrooksid F ga almashtirish mumkin. Kovelin minerallarning formulasi Сu₂S korinishida bo'ladi. Lekin kovelinda ikki xil oltingugurt ionlari bor-yakka [S₂] va birikkan [S] holda va ikki xil mis ionlari Cu⁺ va Cu₂⁺ bor. Shuning uchun kavellin formulasi CuS*CuS₂.
Minerallarning kimyoviy tarkibi va klassifikatsiyasi
Mineral tabiatda turli-tuman fizik va kimyoviy termodinamik sharoitlarda ma`lum temperatura va bosim ostida paydo bo`ladi. Minerallarni hosil bo`lish sharoitlariga qarab ikkiga-birlamchi va ikkilamchi minerallarga bo`linadi. Magmaning sovib kristallanishidan hosil bo`lgan (kvars, dala shpati, amfibollar va boshqa) minerallar birlamchi hisoblanadi. Tog` jinsi hosil bo`lgandan keyin sodir bo`ladigan turli jarayonlar (kimyoviy reaksiya, nurash, issiqlik ta`siri va hakazo) tufayli hosil bo`lgan appatit, xlorit, kaolin va boshqa minerallar ikkilamchi minerallar deyiladi.
Minerallar kimyoviy tarkibi va kristall strukturasiga qarab qo`yidagi guruhlarga bo`linadi.
1. Sof elementlar guruhi
2. Sul`fadlar.
3. Galloidli birikmalar
4. Oksidlar va gidrooksidlar
5. Karbonatlar
6. Sul`fatlar
7. Silikatlar
8. Fosfatlar
9. Vol`fromatlar