Jinsiy dimorfizm va individning psixologik tavsifi. Axloqiy xulq-atvor regulyatsiyasining takomillashuvi

Jinsiy dimorfizm va individning psixologik tavsifi. Axloqiy xulq-atvor regulyatsiyasining takomillashuvi

Odamlar xarakterining ba’zi xususiyatlari ularning qaysi jinsga tegishliligi bilan belgilanadi. Jinsiy psixik xususiyatlar faqat biologik omillar bilan emas, balki tarixiy tarkib topgan erkak va ayol ijtimoiy rollarining bo‘linishi, jinsiy belgilar bo‘yicha mehnatning taqsimlanishi, erkaklik va ayollikning madaniy-tarixiy stereotiplariga muvofiq ravishda qizlar va o‘g‘il bolalarni an’anaviy tarbiyalashdagi farqlar bilan ham bog‘liqdir. Jinsiy indentifikatsiya – individ o‘zini ma’lum jinsga tegishli deb bilishi uning jinsiy ijtimoiylashuvi, jinsga muvofiq holda o‘zini anglashning rivojlanganligi, ijtimoiy-jinsiy rolni egallash bilan bog‘liq. Individning jinsiy o‘zini anglashi to‘g‘ri jinsiy hulq-atvorni mustahkamlaydigan va bo‘lishi mumkin nuqsonlarni qoralaydigan ijtimoiy muhitda shakllanadi.Jinsiy me’yorlar, erkak va ayol stereotiplari tizimi odamda «erkak obrazi» yoki «ayol obrazi»ni shakllantiradi. Birlamchi jinsiy o‘zini identifikatsiyalash 2 yoshgacha shakllangan bo‘ladi, 6-7 yoshlarda esa o‘yin, hulq-atvor uslubini tanlashda, jinsiy segregatsiya (jins umumiyligining shakllanishi)da namoyon bo‘ladigan jinsiy mayllar jadallik bilan shakllanadi

• Odamlar xarakterining ba’zi xususiyatlari ularning qaysi jinsga tegishliligi bilan belgilanadi. Jinsiy psixik xususiyatlar faqat biologik omillar bilan emas, balki tarixiy tarkib topgan erkak va ayol ijtimoiy rollarining bo‘linishi, jinsiy belgilar bo‘yicha mehnatning taqsimlanishi, erkaklik va ayollikning madaniy-tarixiy stereotiplariga muvofiq ravishda qizlar va o‘g‘il bolalarni an’anaviy tarbiyalashdagi farqlar bilan ham bog‘liqdir. Jinsiy indentifikatsiya – individ o‘zini ma’lum jinsga tegishli deb bilishi uning jinsiy ijtimoiylashuvi, jinsga muvofiq holda o‘zini anglashning rivojlanganligi, ijtimoiy-jinsiy rolni egallash bilan bog‘liq. Individning jinsiy o‘zini anglashi to‘g‘ri jinsiy hulq-atvorni mustahkamlaydigan va bo‘lishi mumkin nuqsonlarni qoralaydigan ijtimoiy muhitda shakllanadi.Jinsiy me’yorlar, erkak va ayol stereotiplari tizimi odamda «erkak obrazi» yoki «ayol obrazi»ni shakllantiradi. Birlamchi jinsiy o‘zini identifikatsiyalash 2 yoshgacha shakllangan bo‘ladi, 6-7 yoshlarda esa o‘yin, hulq-atvor uslubini tanlashda, jinsiy segregatsiya (jins umumiyligining shakllanishi)da namoyon bo‘ladigan jinsiy mayllar jadallik bilan shakllanadi
• Ayniqsa, o‘smirlikda jinsiy-rolli yo‘nalish tengdoshlar muloqotida etakchi o‘rinni egallagan holda kuchayadi. Bunda an’anaviy erkaklik xususiyatlariga ayollik xususiyatlariga nisbatan bir muncha ortiqcha baho beriladi.

Jamiyat qurilishining dastlabki bosqichlaridanoq Pitekantrop va Sinantroplar umume'tirof etilgan xulq-atvor va xulq-atvor qoidalariga muhtoj edilar. Yoshlarga adolatni o'rgatdi. Chunki ular o'z oziqlarini teng ravishda bo'lishishlari kerak edi. Shuningdek, u tartibsizliklar va jinoyatlar uchun jazolangan. Mehnat orqali har bir kishi jamoatda obro'-e'tibor qozondi. Shuning uchun, ish shaxsning ichki ehtiyojiga aylandi. Til va nutq orqali bolalarni tarbiyalash usullari ishlab chiqilgan. Ular yozishni va chizishni o'rganishga harakat qildi. Yoshlar asosiy bilimlarni o'rganish orqali onglarini rivojlantirdilar. Axloqiy xatti-harakatlar mazmunli bo'lib, yoshlar kattalar maslahatiga amal qilishni boshladilar. Tarbiya natijasida odamlar o'zlarini sub'ekt sifatida taniy boshladilar, o'z-o'zini tarbiyalash paydo bo'ldi.

Biror kishi boshqa birovning hamyonini tushirib yuborganini ko'rganda, ularda bir nechta imkoniyat bor. Ulardan biri uni olish va saqlash, boshqasi nima bo'lganini ko'rish va davom etish, uchinchisi uni olib egasiga berish.

• Biror kishi boshqa birovning hamyonini tushirib yuborganini ko'rganda, ularda bir nechta imkoniyat bor. Ulardan biri uni olish va saqlash, boshqasi nima bo'lganini ko'rish va davom etish, uchinchisi uni olib egasiga berish.
• O'sha paytda axloqiy xulq-atvorga ega bo'lish, "yaxshi" va "yomon" ni aniqlash, keyinchalik axloqiy tamoyillarga mos keladigan qarorni qabul qilishi kerak bo'lgan variantlarni tarozida tortish zarur.
• Agar tanlov axloq va axloq qoidalariga muvofiq amalga oshirilmasa, bu shaxs xudbin yoki o'g'ri sifatida yashashga qaror qilgani aniq.

Axloqiy xatti-harakatlar quyida keltirilgan bir qator tamoyillardan iborat: Bu halollik bilan chambarchas bog'liq bo'lgan axloqiy xulq-atvor tamoyillaridan biridir. Qaror qabul qilishda bir tomonlama bo'lmaslikdan iborat.

• Axloqiy xatti-harakatlar quyida keltirilgan bir qator tamoyillardan iborat: Bu halollik bilan chambarchas bog'liq bo'lgan axloqiy xulq-atvor tamoyillaridan biridir. Qaror qabul qilishda bir tomonlama bo'lmaslikdan iborat.
• Shu sababli, axloqiy xulq-atvorga ega bo'lish uchun hissiyotlarni chetga surib qo'yish kerak, chunki ular axloqdan chetga chiqishi mumkinligi aytiladi.
• Masalan, o'qituvchi o'z farzandlarini o'qitganda, ehtimol u o'zlarining testlarini tuzatganda, u boshqa talabalarga qaraganda xor bo'lib, ularga yaxshi baho qo'yishi mumkin.
• Agar siz ushbu choralarni ko'rsangiz, shaffoflik tamoyiliga mos kelmasligi sababli, axloqsiz xatti-harakatlaringiz bo'ladi.