Jism moddalardan tashkil topgan

Uglerod atomini absolyut massasini bilgan holda m.a.b birligini g yoki kg da ifodalash mumkin :

1 m. a . b =

demak , 1 m.a.b =

Nisbiy atom massa – element atom massasini uglerod (C12) atom massasining 1/12 qismidan necha marta og’irligin ko’rsatuvchi kattalik .



= 1

= 16

Atom murakkab tuzulishga ega zarracha hisoblanadi .

Atom markazida yadro bo’ladi . Yadro o’z navbatida proton va neytronlardan iborat bo’lib ,ular umumiy nom bilan nuklonlar deb ataladi.

Proton musbat zaryadli zarracha ,zaryadi element atomining davriy jadvaldagi tartib raqamiga teng , massasi vodorod atomining massasiga teng bo’ladi va u shartli ravishda quyidagicha belgilanadi

Neytron neytral zarracha , zaryadi nolga teng massasi proton massasiga teng bo’ladi:

Atom yadrosi musbat zaryadga ega hisoblanadi . Sababi u musbat zaryadli proton va neytral zaryadli neytrondan iborat .

Yadro atrofida elektronlar aylanadi . Elektronlar manfiy zaryadli bo’lib zaryadi proton zaryadiga teng bo’ladi faqat teskari zaryadli (-) va u quyidagicha belgilanadi :

Atom – bu musbat zaryadlangan yadro va uni atrofida aylanuvchi manfiy zaryadlangan elektronlardan iborat elektroneytral zarracha.

Element atomi tartib raqami = atomning yadro zaryadi = yadrodagi protonlar soni = atomdagi elektronlari soni

Yadro zaryadi elememnt atomining asosiy xususiyati xisoblanadi . sababi u elementning davriy sistemadagi o’rnini belgilab u esa o’z navbatida elementni va uning birikmlarini xossalarini belgilab beradi.

Bir element atomlari bir xil zaryadga ega bo’lishiga qaramay har xil massaga ega bo’lishi mumkin . Buning sababi atomlarda protonlar soni bir xil bo’lsada neytronlar soni bilan bir – biridan farq qilishidir .

Atomning massasi uning yadrosidagi protonlar va neytronlar yig’indisiga teng :

A = N + Z

Atomning yadro zaryadi va massasi uning belgisini chap tomonida indekslar yordamida ko’rsatiladi :



Neytronlar soni quyidagicha aniqlanadi :

N = A – Z

Izotop , izobar va izoton

Bir xil atom nomeriga ( bir xil yadro zaryadiga ) ega , lekin massa sonlari turlicha bo’lgan atomlar turi izotoplar deyiladi .

Kimyoviy element atomi yadrosida protonlar soni bir xil ,ammo neytronlar soni turlicha , shuning uchun ham atom massalari bilan farqlanuvhci atomlarning turlari izotoplar deyiladi