Jismga ta`sir etayotgan kuchning ta`siri olingandan so`ng, deformasiyalanganicha qolsa bunday jism plastik jism bo`ladi

4.Qattiq jism molekula yoki atomlari orasida tortish kuchlaridan tashqari itarishish kuchlari ta`sir qilishi mumkin. Zarralar bir biriga yaqinlashganda ularning bir biridan itarilish kuci ortadi. Jism cho`zilganda zarralar orasida tortishish kuchlari ustunlik qiladi. Qattiq jismga ko`rsatilgan ta`sir kristall panjaraning muvozanat holatini buzadi. Bu ta`sir kristall ichida zarralarni siljishiga olib keladi, bu esa jismning shakli yoki hajmini o`zgarishiga, deformasiyaga olib keladi.
Deformasiya kattaligi jismni o`lchamlariga kuchning qo`yilish nuqtasiga, yo`nalishiga, jismning qanday materialdan tayyorlanganligiga bog`liq bo`ladi.
5. Materialning muhim xossalari qatoriga uning elastikligi va plastikligi kiradi.Jismga ta`sir etayotgan kuch olingandan keyin deformasiya yo`qolib, jism oldingi holatiga qaytsa bunday deformasiya elastik deformasiya, jismning o`zi esa elastik jism deyiladi.
Agar prujinaga yuk ossak, uncha ko`p cho`zilmaganda u ilgarigi shakli va o`lchamiga qaytadi.Agar u juda katta kuch ta`sirida cho`zilsa, unda qoldiq deformasiya yuz beradi.Bizga ma`lumki, bugungi kunning dolzarb vazifasi tarbiyalab ta`lim berishdan iboratdir.Shuni inobatga olib,qoldiq deformatsiyani tushintirishdan oldin o`quvchilarga quyidagi savol bilan murojaat qilishmumkin.
O`quv qurollari ayniqsa kitob va daftar bilan pala-partish muomalada bo`lgahda uni varaqlarining chetlari qayrilib qoladi, keyin ularni avvalgi holatiga qaytarib bo`lmaydi.Nima uchun?
Bu savolga javob berayotganda kitob va daftarlarni ishlab chiqarish uchun qanchadan qancha o`rmonlar ,ishchi kuchi va elektr energiya sarf bo`lishini,ulardan pala-partish fodalanish ham iqtisodiu ham ma`naviy zarar ekanligini o`quvchilar ongiga singdirish foydadan xoli emas.
Jismga ta`sir etayotgan kuchning ta`siri olingandan so`ng , deformasiyalanganicha qolsa bunday jism plastik jism bo`ladi.
Agar qattiq jism uncha katta bo`lmagan deformasiyalarda emirilsa , bunday jism mo`rt jism deb ataladi. Cho`yan, marmar, chinni, qahrabo ancha mo`rt bo`ladi.
6. Deformatsiyaning to`rtta asosiy turi mavjud cho`zilish, siljish, buralish va egilish.
a) cho`zilish; to`gri AB sterjenga uning o`qi
bo`ylab qarama qarshi tomonlarga
F yo`nalgan F kuch qo`ysak sterjen
cho`ziladi. Kuch qancha katta bo`lsa
cho`zilish shuncha katta boladi. Yuk
ko`tarish qurilmalaridagi,ko`priklar-
dagi troslar, zanjirlar, balkalar
cho`zilish deformatsiyasiga uchraydi.

F
b) Jismga uning bir qismi ikkinchisiga nisbatan siljitishga urinadigan kuchlar ta`sir etishi mumkin. Bu holda jismda yuz beradigan deformatsiya siljish deformatsiyasi deyiladi.

Agar jismga bir biriga qarama qarshi yo`nalgan va uning bir qismini ikkinchisiga nisbatan siljitadigan kuchlar ta`sir qilsa jism qirqiladi. Buyumni qaychi bilan qirqishda shu hodisa bo`ladi.

c)

B ir uchi mahkamlangan sterjenga uni
o`qiga perpendikulyar tekislikda juft
kuch ta`sir etsa, bunda burilish
defor matsiyasi hosil bo`ladi.Bu deformatsiya
kalit bilan gaykalarni burashda ro`y
beradi.

d)
Agar brusokning ikki uchi ikkita tayach-

g a qo`yib unga kuch ta`sir etilsa, brusok
ham egiladi. Bunda jism egilish deformat
siyasiga uchraydi.

Keyingi paytlarda texnikada polimerlar deb ataluvchi moddalar keng qo`llanilmoqda. Polimerlar ikki toifaga bo`linadi; tabiiy va sintetik. Polimerlarning mexanik xossalari ko`p jihatdan molekulalar o`rtasidagi o`zaro ta`sir kuchlariga bogliq bo`ladi.

Plastmassalar juda ko`p afzalliklarga ega;zanglamaydi, chirimaydi, zichligi kichik, temperaturaning keskin o`zgarishlariga chidaydi, unga istalgan shaklni berish mumkin.
Ayni shu sabablarga ko`ra polimerlar xalq xo`jaligida juda keng qo`llaniladi.