Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati. Soliq to‘lovchilar, soliq solish ob’ekti va soliq bazasi

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i to‘g‘ri soliqlarning asosiy turi hisoblanib, davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega.

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i dunyoning deyarli barcha mamlakatlari soliq tizimida, jumladan, respublikamiz soliq tizimida ham samarali qo‘llanilib kelinayotgan asosiy soliq turidir. Mazkur soliq bir qator xususiyatlariga ko‘ra yig‘iluvchanlik darajasi yuqori bo‘lgan soliq hisoblanadi.

Hozirgi kunda dunyoda shaxsiy daromad solig‘ini qo‘llashning bir nechta usullari mavjud:

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

Hozirgi kunda dunyoda shaxsiy daromad solig‘ini qo‘llashning bir nechta usullari mavjud:

1) Soliq to‘lovchining oilaviy holatiga ko‘ra:

- individual soliqqa tortish;

- oilaviy soliqqa tortish (soliq oilaning umumiy daromadidan olinadi).

2) Doimiy yoki doimiy bo‘lmagan yashash joyiga ko‘ra:

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

2) Doimiy yoki doimiy bo‘lmagan yashash joyiga ko‘ra:

- doimiy yashovchi rezidentlarning daromadlari qaerdan olinganligidan qat’iy nazar soliqqa tortiladi;

- doimiy bo‘lmagan rezidentlarning mamlakat tashqarisida to‘lanadigan daromadlari soliqqa tortilmaydi;

- norezidentlarning daromadlari faqat ushbu daromad olingan mamlakatda soliqqa tortiladi. 

3) Soliq stavkalariga ko‘ra:

Jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘ining iqtisodiy mohiyati va ahamiyati

3) Soliq stavkalariga ko‘ra:

- proporsional soliqqa tortish - daromad miqdoridan qat’iy nazar barcha daromadlar uchun yagona soliq stavkasi qo‘llaniladi;

- progressiv soliqqa tortish - daromadlar oshishiga mutanosib ravishda soliq stavkasi oshib boradi.