Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

12.3. Maktabgacha yoshdagilarning jismoniy tarbiya vositalari
Maktab yoshigacha bolalar jismoniy tarbiyasida tabiatning solomlashtirish kuchlari, gigienik omillar va jismoniy mashqlar katta axamiyatga ega. Yuqoridagilarni taosiridan tashqari bolaning kunlik xarakat faoliyati (xar kunlik xarakati, rasm olish, xar xil o‘yinlar, musiqa, jismoniy mexnat) shunday rejalashtirilsinki, bularning xammasi uning rivojlanishiga imkoniyat yaratsin. Tanlab kerakki, ular muskullar kuchini yaxshilasin.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda xamma organ va sistema-larni va jarayonlarni ishga solib, chidamlilik sifatini rivojlantirish maqsadga muvofiqdir. Yurush, yugurish, suzish va velosipedda yurushdek mashqlarni meoyorini barobarga ortirilsa bu sifat rivojlanadi. Bu o‘z navbatida shuullanuvchi yoshini xisobga olishni unutmaslik lozimligini taqazo etadi.
Bu yoshda tayanch xarakat apparati egiluvchan bo‘ladi. uni qobiliyatini susaytirmaslik uchun jismoniy mashqlarni yoshiga to‘ri keladiganlarini barchasidan yaxshi foydalanish darkor.
12.4. Maktabgacha yoshdagilar jismoniy tarbiyasining shakllari
Mamlakatimizda maktabgacha yoshdagi bolalar jismoniy tarbiyasi davlat va jamoat muassasalarida olib boriladi. Davlat muassasalarida – yaslilar, bolalar bochalari; jamoat muassasalarida – maxkamalar, korxonalar, shaxsiy pulli yasli va bochalar tarzida maktabgach yoshdagi bolalar muassasalari sifatida uyushtirilmoqda. Jismoniy tarbiya asosan davlat mu assasalarida amalga oshiriladi.
Davlat muassasalarida jismoniy tarbiya. Bolalar bochasi va yaslidagi jismoniy tarbiya jarayoniga mudir raxbarlik qiladi. Jismoniy tarbiya ishini tarbiyasi olib boradi. tarbiyachi mashulotlarni musiqachi, shifokor bilan rejalash-tiradi. Shifokor tarbiyachiga jismoniy mashqlarni tanlashga, uni meoyorini aniqlashga yordam beradi.
Yasli va bochalarda jismoniy tarbiya jarayonini amalga oshirish uchun o‘quv tipidagi mashulotlar ertalabki gimnastika, fizkulptura daqiqalari, chiniqtiruvchi muolajalar, xarakatli o‘yinlar ekskursiyalar, sayoxatlar, bayramlar, yakkama-yakka va mustaqil mashulotlar tarzida uyushtiriladi. Bulardan tashqari musiqa darslarida xam jismoniy tarbiyani vazifalarini xal qiladigan jismoniy mashqlar, o‘ynlar va raqslardan vosita tarzida foydalaniladi.
O‘quv tipidagi jismoniy mashqlar bilan shuullanish mashulotlari bolalarni xarakatga o‘rgatishda asosiy rop o‘ynaydi. Bu mashulotlar yasli va bochalarining xamma guruxlarida o‘tkaziladi. 1 yoshgacha bolalarda xar bir bola bilan ayrim jismoniy mashqlar uqalash bilan qo‘shib olib boriladi.
1-3 yoshgacha bo‘lgan bolalardan yoshi katta bo‘lgan guruxlarda (6-12) xaftada 3 marotabadan, 3-7 yoshgacha bo‘lganlarda xaftada 1 marta va xamma guruxlar bilan birga o‘tkaziladi. Yoshi katta bo‘lgan sari mashulotlarning davomiyligi 10-45 daqiqagacha oshirilib borilaveradi. Mashulotlar 4 qismdan - tashkiliy, tayyorlov, asosiy, yakunloq, qismlariga bo‘lib olib boriladi va ularning xar birida o‘zlarining aniq vazifalari xal qilinadi. Jismoniy mashqlar osonlashtirilib, «o‘rmonga sayoxat», xara-katli va syujetli («O‘rmonga sayoxat» va boshqa) shakllarda olib boriladi. tarbiyachi oldin jismoniy mashqlarni tanlab, so‘ngra syujet tanlaydi. Yurish, yugurish, to‘siqlardan oshish, suzish va ochiq xavoda bo‘lishi kerak bo‘lgan vaqt xisobiga o‘tkaziladi.