Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

umumiy va xususiy tarbiyaviy vazifalarni xal qilish o‘qituvchi bilan o‘quvchini yuqori darajadagi va xususiy aloqasi (o‘qituvchining kommunikativlik komponenti) sharoitida amalga oshiriladi.

Tarbiya vazifalarini taolim jarayonida to‘laqonli amalga oshirish uchun uni tizimli ravishda bilim olish vazifalarini xal qilish bilan qo‘shib olib borilmasa, kutilgan natijaga erisha olmaslik amaliyotda isbotlangan.

• 
  solomlashtirish vazifalari xarakat faoliyatlarini o‘qitishda jismoniy tarbiyaning barcha vositalarini kompleks ravishda qo‘llash orqali xal etiladi.
  

Taolim jarayoni tibbiy ko‘rik (nazorat) xulosalariga muvofiq differensiallashtiriladi va o‘quvchilar asosiy, tayyor-lov va maxsus tibbiy guruxlar deb nomlanuvchi guruxlarga ajratiladi.
O‘quv materiali mazmuni va uning o‘quvchilarga beradigan jismoniy yuklamasi ularning yoshi, jinsi va jismoniy tayyor-garligiga qarab qatoiy differensiallashtirilishi lozim. Bu talabning buzilishi faqatgina o‘quv materialini o‘zlashtirmas-ligigagina olib kelmay, o‘quvchining salomatligiga xam katta putur yetkazishi mumkin.
O‘zlashtirish jarayonining o‘zida, xatto eng qoidali qilib uyushtirilgan taolimda xam, jaroxat olish xavfi mavjud. Bu tabiiy ravishda, o‘qituvchidan jismoniy mashq bilan shuulla-nish joyini juda xam puxta tayyorlash, o‘quvchilar faoliyatini tashkillashdagi uyushqoqlikka rioya qilish va o‘quvchiga yordam berish yoki uni xavfsizligini taominlashga (straxovka) tayyor-likni, doimo xushyorlikni talab qiladi.
Taolimning samarasiga tashqi faktorlar (sport anjom-lari va jixozlarning soz bo‘lishi), solomlashtirish vazifala-rining xal qilishi (mashulot joyining tozaligi, xavo va boshqalar) axamiyatli darajada taosir qiladi.
Xarakat faoliyatlarini o‘qitishning yuqorida qayd qilin-gan xususiyatlari o‘qituvchidan psixologo-fiziologik bilimlar-nigina talab qilib qolmay, yuqori darajadagi anatomo-fiziologik va metodik tayorgarlikka oid bilimlarga ega bo‘lishni taqazo etadi.
8.1. Xarakatlarni uddalay olish qobiliyati va xarakat malakasi
Jismoniy tarbiyaga xos bo‘lgan ko‘p qirrali vazifa-larning barchasi xarakatni bajara olish (qila olish) va xarakat malakasining shakllanishiga boliqdir. Bu jarayonga xos qonu-niyatlarni bilish xarakat faoliyatlarini o‘qitishning barcha etaplaridagi mazmunni to‘ri va ratsional bo‘lishini, xarakat faoliyatlarini egalashdagi notekisliklarga barxam beradi va taolim variatsiyasini yo‘lga qo‘yish uchun imkoniyat yaratadi, darslar tizimini nisbatan talab darajasida tuzish, tayyorlov va yo‘llanma beruvchi mashqlardan samarali foydalanib malakaning ijobiy va salbiy ko‘chishini taominlaydi.