Jixozlarni almashtirish va tamirlash masalasi reja: jixozlarni almashtirish jixozlarni tamirlash

2. JIXOZLARNI TAMIRLASH
Detallami yuza qatlami xususiyatlari ham o‘zgaradi. Natijada, mashina va jihozlarda fizik yeyilish sodir boMadi. I'exnologik mashina va jihozlami me’yorida ishlashi belgilangan samaradorlikda yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarishda kam energiya va material sarfi bilan, texnolgik jarayonlami bajarishining texnik talablarga mosligi bilan baholanadi. Jihozlami ishlatish jarayonida uning mexanizmlari ishida dastlatdd paytdagi aniqliklaming yo‘qolishi, texnoloigk jarayonlaming buzilishi, unumdorlikning pasayishi, ayrim hollarda detallaming sinishi natijasida uning barvaqt ishdan chiqishi kuzatiladi. Shunday qilib, jihozlar asta-sekin o‘ziga qo‘yilgan talablarga javob berolmaydigan bo‘lib boradi. Bunday o‘zg‘arishlar ishqalanish kuchlari,issiqlik-kimyoviyhodisalar,mexanikbuzilishlarva fizik yeyilishni yuzaga keltiruvchiqatorsabablar ta’sirida detallar geometrik o‘lchamlarining o‘zgarishi natijasida sodir bo‘ladi. Mashinalar ishchanlik xususiyati yo'qolishining asosiy sababi qo‘zg‘aIuvchi biirkmalaming yeyilishidir, buning oqibatida mashinalaming uzel va mexanizmlarining detallari orasida mumkip lx)‘lmagan bo‘shliqlar hosil bo‘lib, ulamiftg ishlashiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Ishlash jarayonida detallaming sinishi kamdan-kam uchraydi. Ma’lumki, ta’mirlash davrida mashina detallarining 85-90 foizi yeyilishi, faqatgina 10-15 foizi sinishi natijasida almashtiriladi.
Yeyilish dastlab jihozlami 18Ыаз11 xossalarini yomonlashtiradi, ishlatish xarajatlarini orttiradi, so‘ngra mashinadan foydalanish iqtisodiyjihatdan maqsadgamuvofiq bo‘lmay qoladi. Fizik yeyilish mashinalaming konstruktiv xossalariga, ulaming ish sifadga, bajaradigan vazifasi xarakteriga, ekstensiv va intensiv foydalanishga, xizmat ko‘rsatish sharoiti va boshqako‘rsatgichlargabog‘liq bo‘ladi. Mashinadan to‘g‘ri foydalanilgan va imga o‘z vaqtida texnik xizmat ko‘rsatilgan paytda yeyilish asta-sekin kuchayib boradi va mashinaning ish samarasi shu bilan bog‘Iiq bo‘ladi. Yeyilishning vaqt o‘tgan sayin kuchayib borishi odatda egri chiziq bilan tavsiflanali (2-rasm).

Birinchi maydondagi yeyilish birikmaning boshlang* idi ishini tavsiflaydi, ya’ni bu mashina detallarining o‘zaro urinuvchi sirtlarini ishlalib, moslashdavri.Ishlatib, moslashdagi yeyilishning intensivlikdarajasi detalsirtlarisi^gabog'liq. Detallamingishqalanadiganyuzalan, birikmalar shartlarigamosravishda, qanchalikaniqishlovberilganbo^lsa,ularshuncha kam yeyilladi. Bddndii maydon birikmaning bir me’yorda ishlashini bildiradi. Bu maydonda yeyilish asta-sekin o‘sib boradi va birikma ishlashining davomiyligiga bog‘Iiq boMadi. Uchinchi maydon yeyilishning intensive* sib boiishini bildiradi. Bu paytda birikmalardagi bo'shliqlarkattalashadi. Birikmalamingishlashi bup^lda tuili xildagi shovqin vataqillashlami keltiribchiqaradi. Dddnchi maydondanuchinchi maydongao4ishdiegaraviyyeyilishni bildiradi, bunda birikma detallarita'miriashvatiklashgamuhtoj bo'ladi.

Ye>ilishtezUgide1allamingishlashsharoitibilan bog‘liqbo‘ladi. Oialiqnmg kattalashibbcHTsH vasoUshtinmyuklanidilarnmgo‘sfebor^ natijasidaholbuki, egrichiziqnmgburilishi oraUqIarikattalashisWvayuklanishningo‘sibb(Mishiasla“ sekinsodirboMadig^detallammgyeyilishitezligiganisbalankattabo‘ladi. Texnologik talablar asosini jihozda qayta ishlanayotgan mahsulot sifati belgilaydi. Mahsulotni jihozda bo‘lish vaqti qisqa bo‘lisbi lozim. Ayrim holatlarda, masalan, mahsulotning uzoq vaqt yuqori ishchi haroratlar ta’siri ostida bo‘lishi uning tarkibidagi tabiiy foydali komponentlarning yo'qotilishiga yoki ularning o ‘zgartirilgan holatga o ‘tishiga sabab bo‘ladi. Bu esa tayyor mahsulotning qiymatini pasaytiradi. Xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar uchun qurilmalarni ishlatish va boshqarish qulay bo‘lishi va buning uchun kattajismoniy mehnat talab etilmasligi lozim. Jihoz ishini masofadan turib boshqarish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Jihozlarni ta ’mirlash ishlari oddiy, qulay va yuqori malaka talab etmasligi kerak. Apparatlarni ishchi yuzalari mahsulot qoldiqlaridan oson tozalanishi, mahsulot va yuvish vositalari ta’sirida yemirilmasligi va uzoq vaqt uzluksiz ishlashi uchun mexanik jihatdan mustahkam bo‘lishi kerak.

Texnologik jarayonlarni amalga oshirish uchun qurilma iste’mol qiladigan energiya (elektr, i- iqlik) sarfi minimal boMishi lozim. Bu esa jihozlarni energetik jihatdan tehm kor bo‘lishini talab etadi. Birlik hajmda tayyor mahsulot ishlab 'hiqarish uchun sarflangan energiya miqdori (kVts/tonna, kg, bug7kg) va energetik f.i.k. (foydali sarflangan energiya miqdorining jihozga berilgan umumiy energiya miqdoriga nisbati) jihozning energetik k o ‘rsatkichlari boMib hisoblanadi. Energetik k o ‘rsatkichlarning qiymatlari jarayonning qay darajada tashkil etilganligi, elektr yuritmalarning f.i.k., atrofmuhitga y o ‘qotilayotgan issiqlik miqdori va issiqlikni himoya qilish qobig‘ining sifati haqida tahliliy xulosaga kelish imkonini beradi. K onstruktiv talablar qurilmani loyihalash, tayyorlash, tashish va o'rnatish bilan bog'liq bo'ladi. Qurilmalar tarkibi unifikatsiyalangan qismlardan, standartlashtirilgan va o ‘zaro almashinuvchi detallardan iborat boMishi lozim.

Katta o ‘lchamli apparatlarning tarkibiv qismlarga ajralishi va oson yig‘ilishi ularni tashish va montaj qilishni yengillashtiradi. Qurilmani loyihalash jarayonida ergonom ik talablar ham hisobga olinishi lozim. Ergonomika - jihoz ishini boshqarishjara\ onida mehnat sharoitlarini inson imkonivati va qobiliyatiga moslash muammolarini o'rganadigan fandir. Ergonomik talablar jihoz konstruksiyasiga operatorni samarali mehnat qilishi uchun yordam beruvchi gigienik sharoit va estetik muhit yaratish talablarini belgilaydi. G igienik talablar qatoriga ish joyining yoritilganligi. harorati. namligi, changlar konsentratsiyasi, shovqin va vibratsiya darajasi kabi ko'rsatkichlar kiritiladi. Mashinaga ko'rsatiladigan estetik talablar uning shaklini bajarayotgan vazifasiga mosligi. originalligi, oichamlarning mutanosibligi, rangi va boshqa bir qator ko'rsatkichlar bo'yicha dizaynerlik yechimlarining asosini tashkil etadi. A ntropom etrik ko‘rsatkichlar jihozning boshqaruv organlarini inson gavdasi va boshqarishda ishtirok etuvchi a ’zolari oMchamlariga monand bo'lishini ta'minlaydi. Misol uchun. boshqaruv dastaklari va tugmachalarining shakli, oicham i va joylashuvi inson qo'lining uzunligiga monand bo‘lishi lozim.