Joba balanıń mektepke tayınlıǵınıń psixologiyalıq qásiyetleri

3.Mektepge shekem jas daǵı balanı shańaraqta oqıwǵa tayarlaw
Balalardı shańaraqta mektepke psixologiyalıq tayarlaw júdá zárúr. Balanıń tolıq intellektual rawajlanıwı jáne onı oqıw jumıslarına tayarlaw ushın tómendegi shártler ajıratılǵan :
Tiykarǵı talap — bul balanıń basqa shańaraq aǵzaları menen turaqlı sherikligi.
Ata-analar balanı mektepke tayarlawda tiykarǵı áhmiyetke iye bolǵan zat onıń iskerligi ekenligin túsiniwleri kerek. Sol sebepli olardıń mektepge shekem jas daǵı balanı mektepke tayarlaw daǵı roli awızsha kórsetpelerge kemeytirilmasligi kerek; úlkenler basshılıq etiwi, xoshametlewi, shınıǵıwlar, oyınlar, balanıń múmkin bolǵan miynetin uyımlastırıwı kerek.
Mektepke tayarlanıw hám balanıń hár tárepleme rawajlanıwı (fizikalıq, intellektual, etikalıq ) ushın taǵı bir zárúr shárt — bul tabıs tájiriybesi. Úlkenler balaǵa bunday iskerlik sharayatların jaratılıwması kerek, ol jaǵdayda ol álbette tabıs menen ushrasadı. Biraq tabıs haqıyqıy bolıwı kerek hám maqtawǵa ılayıq bolıwı kerek.
Studenttiń psixologiyalıq rawajlanıwda sezimiy-qálegen tarawdı bayıtıw, sezim-sezimlerdi tárbiyalaw, óz minez-qulqların basqalarǵa jóneltiriw qábileti bólek áhmiyetke iye. Óz-ózin ańǵarıwdıń ósiwi óz-ózin húrmet qılıwda, bala óz jetiskenlikleri hám áwmetsizliklerin basqalar onıń minez-qulqların qanday bahalawına itibar qaratıp, qanday bahalawdı baslawında ayqın kórinetuǵın boladı. Bul mektepke psixologiyalıq tayarlıqtıń kórsetkishlerinen biri bolıp tabıladı. Óz-ózin tuwrı bahalaw tiykarında eskertiw hám tastıyıqlawǵa etarli juwap islep shıǵıladı.
Ata-analar balanıń oqıw zárúr ekenligin esta saqlawları kerek, hátte ol ǵárezsiz oqıwdı úyrengen sonda da, onı qandırıw kerek. Oqılıwından keyin, bala neni hám qanday tushunganligini anıqlaw zárúrli bolıp tabıladı. Bul balanı oqıǵanlarınıń mánisin analiz etiwge, balanı etikalıq tárbiyalawǵa uyretedi hám qosımsha túrde izbe-iz, izbe-iz sóylewdi uyretedi, sózlikte jańa sózlerdi bekkemleydi. Óytkeni, balanıń sóylewi qanshellilik jetilisken bolsa, onıń mektepte oqıwı sonshalıq tabıslı boladı. Sonıń menen birge, balalar sóylewi mádeniyatın qáliplestiriwde ata-analardıń úlgisi úlken áhmiyetke iye. Sonday etip, ata-analardıń umtılıw-háreketleri nátiyjesinde, olardıń járdemi menen bala tuwrı sóylewdi úyrenedi, yaǵnıy ol mektepte oqıw, jazıwdı ózlestiriwge tayın.
Mektepke kirgen bala estetik didni rawajlandırıwı hám kerekli dárejede bolıwı kerek jáne bul erda tiykarǵı rol shańaraqqa tiyisli. Estetik talǵam, sonıń menen birge, mektepge shekem tárbiyashiniń itibarın kúndelik turmıs hádiyselerine, zatlarǵa, kúndelik turmıs ortalıǵına tartıw processinde rawajlanadı.
Pikirlew hám sóylewdiń rawajlanıwı kóp tárepten oyındıń rawajlanıw dárejesine baylanıslı. Oyın almastırıw procesin rawajlantıradı, ol menen bala mektepte matematika hám tildi úyreneyotganda ushrasadı. Bala oynab, óz háreketlerin joybarlawdı úyrenedi jáne bul uqıp keleshekte oǵan oqıw iskerligin joybarlawǵa ótiwge járdem beredi.
Sonıń menen birge, súwret sızıw, músinshilik, kesiw, jabıwtırıw, dizaynni úyretiw kerek. Sonday etip, bala dóretiwshilik quwanıshın basdan keshiredi, óz tásirleniwlerin, sezimiy jaǵdayın sáwlelendiredi. Súwret, dizayn, modellestiriw biziń aldımızda balanı átirap daǵı zatlardı kóriwge, analiz etiwge, olardıń reńin, formasın, kólemin, bólimlerdiń koefficientlerdi, olardıń keńislikdegi koefficientlerdi tuwrı aqıl etiwge úyretiw ushın ashıladı. Usınıń menen birge, bul balanı izbe-iz háreket etiwge, óz háreketlerin joybarlawǵa, nátiyjelerdi berilgen, oylap tabılǵan zatlar menen salıstırıwlawǵa úyretiw imkaniyatın beredi.jáne bul kónlikpelerdiń barlıǵı mektepte júdá zárúrli bolıp shıǵadı.
Balanı tárbiyalawda hám oqıtıwda sonı este tutıw kerek, siz sabaqlardı zerikarli, sevilmaydigan, úlkenler tárepinen Júklengen hám balanıń ózi ushın zárúr bolmaǵan zatqa aylantıra almaysız. Ata-analar menen baylanıs, sonday-aq qospa ilajlar balaǵa zawıq hám quwanısh keltiriwi kerek.
Balanı mektepke tayarlawda balalar bog'chasining pedagogikalıq járdemi
Balalardı mektepke tayarlawda ata-analardıń roli kútá úlken: úlkenler shańaraq aǵzaları ata-analar, oqıtıwshılar hám oqıtıwshılar funkciyaların atqaradılar. Biraq, mektepge shekem tálim shólkeminen ajralıp qalǵan barlıq ata-analar óz perzentlerin mektepke tolıq, hár tárepleme tayarlawdı, mektep oqıw programmasın ózlestiriwdi támiyinley almaydı. Qaǵıyda jol menende, balalar bog'chasiga barmaǵan balalar mektepke tayarlıq dárejesin balalar bog'chasiga barǵan balalarǵa qaraǵanda tómenlew kórsetediler. " uy" balalarınıń ata-anaları mudamı da qánige menen máslahátlesiw múmkinshiligine iye emesler hám perzentleri mektepge shekem tálim mákemelerine baratuǵın ata-analarǵa salıstırǵanda óz qálewine kóre oqıw procesin quradilar, balalar bog'chasida sabaqlarda mektepke tayarlanıwadı.
Xalıq tálimi sistemasındaǵı balalar bog'chasi atqaratuǵın funkciyalar arasında balanıń hár tárepleme rawajlanıwınan tısqarı, balalardı mektepke tayarlaw da úlken orın tutadı. Mektepge shekem tárbiyashiniń qanshellilik sapalı hám waqıtında tayarlanishiga, onı keyingi oqıtıwdıń tabısı kóp tárepten baylanıslı.
Balalardı balalar bog'chasida mektepke tayarlaw eki tiykarǵı wazıypanı óz ishine aladı : hár tárepleme tálim (fizikalıq, intellektual, etikalıq, estetik) hám mektep pánlerin ózlestiriwge arnawlı tayarlıq.
Oqıtıwshınıń mektepke tayarlıqtı qáliplestiriw boyınsha sabaqlar daǵı jumısı tómendegilerdi óz ishine aladı :
1. Balalarda bilimlerdi iyelew ushın zárúrli iskerlik retinde iskerlik haqqında ideyalardı islep shıǵıw. Bul ideya tiykarında bala klassta aktiv minez-qulıqtı rawajlantıradı (wazıypalardı puqta orınlaw, oqıtıwshınıń sózlerine itibar beriw) ;
2. Qatańlıq, juwapkershilik, ǵárezsizlik, ıqlaslılıqtı rawajlandırıw. Olardıń qáliplesiwi balanıń bilim, kónlikpelerdi iyelew, onıń ushın etarli kúsh jumsaw isteginde kórinetuǵın boladı ;
3. Mektepge shekem jas daǵı balada jámáátte islew tájiriybesi hám qatarlaslarına unamlı munasábetti tárbiyalaw ; ulıwma iskerlik qatnasıwshıları retinde qatarlaslarǵa aktiv tásir ótkeriw usılların ózlestiriw (járdem beriw, qatarlaslardıń jumıs nátiyjelerin ádalatlı bahalaw, kemshiliklerdi kishi piyillik menen atap kórsetiw qábileti);
4. Balalarda uyushgan minez-qulıq kónlikpelerin, jámáát sharayatında oqıw iskerligin qáliplestiriw. Bul kónlikpelerdiń bar ekenligi balanıń shaxsın etikalıq qáliplestiriwdiń ulıwma procesine sezilerli tásir etedi, mektepge shekem jas daǵı balanı shınıǵıwlar, oyınlar, qızıǵıwshılıq ilajların tańlawda jáne de ǵárezsiz etedi.
Zamanagóy psixologlar (A. A. venger, S. P. Proscura hám basqalar ) aqılń 80% 8 jasqa shekem qáliplesken dep esaplasadı. Bul qaǵıyda úlken jas daǵı mektepge shekem jas daǵı balalardı tárbiyalaw hám oqıtıwdı shólkemlestiriwge joqarı talaplardı qóyadı.
Balalardı mektepke tayarlawda olarda " jámiyetshilik pazıyletleri", jámáátte jasaw hám islew qábiletin tárbiyalaw úlken áhmiyetke iye. Usınıń sebepinen, balalardıń unamlı munasábetlerin qáliplestiriw shártlerinen biri oqıtıwshınıń balalardıń baylanıske bolǵan tábiyiy zárúriyatın qollap-quwatlaw bolıp tabıladı. Baylanıs qálegen hám dos sıpatında bolıwı kerek. Balalardıń baylanısi mektepke tayarlıqtıń zárúrli elementi bolıp, onı ámelge asırıw ushın eń úlken múmkinshilikti birinshi náwbette balalar támiyinlewi múmkin.