Joba: I. Kirisiw; II. Tiykarģı bólim

2.1 Ózbekstan respublikasında salıq sistemasınıń rawajlanıwı
Mámleketimizde turizm jumısına ǵárezsizliktiń dáslepki waqıtlarınan-aq tiykarǵı mámleket siyasatı dárejesinde qaraldi. Tarawdıń rawajlanıwı ushın barlıq zárúr shólkemlestirilgen - huqıqıy mexanizm júzege keltirilip, zárúrli normativ hújjetler qabıllandı jáne bul jumıs házirde de dawam etpekte. Mámleketimizde turizmniń gúlleniwi, onı jańa dárejege kóteriw, jurtımızda jáhán turizm oraylarınan birine aylandırıw ushın áwele huqıqıy jay jaratıw kerek edi. Sol sebepli, O'zbekstan Respublikası Joqarı Keńesiniń usı jóneliske baylanıslı nızam hám kodeksleri, O'zbekstan Respublikası Prezidentiniń turizmge tiyisli qatar húkimleri, Respublika ministrler mekemesiniń qararları, Ádillik ministrliginiń hám basqa kishi hámeldar mámleket mákemeleriniń kórsetpe hám tártipleri islep shıǵılıp, turmısqa nátiyjeni ámelde qollanıw etildi. Solardan kelip shıqqan halda, usı hújjetlerdi úyreniw hám analiz qılıwdı tómendegi tematikalar boyınsha ámelge asırıw maqsetke muwapıq bolıp tabıladı,-dep oylaymız:
O'zbekstan Respublikası Joqarı Keńesinıń turizmge tiyisli nızam hám kodekslari. O'zbekstan Respublikası Joqarı Keńesinıń 1997-jıl 24-aprelde qabıl etken " O'zbekstan Respublikası salıq kodeksi" hám ol jaǵdayda turizm tarawına tiyisli jeńillikler.
Bul Kodeks 11 bolim, 41 bap hám 134 elementtan ibarat bolıp, onıń tiykarǵı waziypası - O'zbekstanda salıq sistemasınıń huqıqıy tiykarların, salıq tólewshilerdiń huqıqları hám de minnetlemelerin belgileydi, salıq jumısların júrgiziw tártibin hám salıq haqqındaǵı nızam hújjetlerin buzǵanlıq ushın juwapkerlikti tártipke salıp turadı. Kodekste yuridikalıq hám fizikalıq shaxslardan alınatuǵın dáramat (payda ) solıģı, qasılgan qun salıģı, aktsiz salıģı, jer astı baylıqlarınan paydalanǵanlıq ushın salıq, ekologiya salıģı, suw resurslarınan paydalanǵanlıq ushın salıq, buyım-múlk salıģı, jer salıģı, reklama salıģı, avtotransport quralların alıp satqanlıq ushın salıq, sonıń menen birge, túrli jıyımlar haqqında da pikir júritiledi. Kodekste salıq tólew menen bir qatarda ayırım iskerlik túrlerine salıq tólewde jeńillikler de berilgen. Atap aytqanda, 8-bap " Dáramat (payda ) salıģı boyınsha jeńillikler",-dep atalıp, onıń 31-statyası 12-bóleginde: " Samarqand, Buxara, Xiywa hám Tashkent qalalarında jańa islengen, turizm iskerligi menen shugullanatuģın yuridikalıq shaxslar dúzilgen waqıttan baslap birinshi dáramat asırģanģa shekem, biraq uzaģı menen dizimnen ótken waqıttan baslap úsh jılǵa shekem. Samarqand, Buxara, Xiywa hám Tashkent qalalarında turistik iskerlik menen shuģıllanıwshı yuridikalıq shaxslar payda alǵan birinshi jılı 50 procent, ekinshi jılı 75 procent, úshinshi jıldan baslap 100 procent muǵdarında salıq tolaydi",-dep aytıladı.
Kodekstiń 21-bapı " qosılģan qun salıģı boyınsha jeńillikler",-dep atalıp, onıń 71-statyası 21-bóleginde: "... turistik-ekskursiya xızmetleri" qosılg'an qun salıģınan azat etilgenligi bayanlanģan. Sonday-aq, 28-bapı " Buyım-múlk salıģı stavkaları hám jeńillikler",-dep atalıp, onıń 92-statyasında : " Samarqand, Buxara, Xiywa hám Tashkent qalalarında jańa islengen, turizm iskerligi menen shuģıllanıp atırģan yuridikalıq adamlardıń buyım-múlkine, islengen waqtınan baslap dáslepki payda alģanģa shekem, biraq olar dizimnen ótken waqıtınan baslap úsh jıldan artıq bolmag'an múddetke. Áne sol yuridikalıq shaxslar belgilengen jeńillikli dáwirden keyin bir jıl ótkenge shekem tamamlanılǵan táǵdirde salıq summası olardıń pútkil iskerligi dáwiri ushın tolıq muǵdarda óndirilip alınadı",-dep ataladı.
Kodekstiń 31-statyası " Jer salıģı stavkaları hám jeńillikler",-dep atalıp, onıń 101-statyasında salıq salınbaytuģın jer uchastkalarına : " tariyxıy -materiallıq áhmiyetke iyelik etiw jerler (tariyxıy -materiallıq qoriqxonalar, estelikler, saganalar, arxeologiya estelikleri, tariyx hám mádeniyat estelikleri iyelegen jerler) kiritilgen. Sonday-aq, mámleket qorıqxonaları, milliy hám dendrologiya baģları, botanika baģları, ixota terekzarlıqları iyelegen jerler; sport imaratları, stadionlar, júziw basseynleri, analardıńlar hám balalardıń dem alıw hám emleniw jayları, kórkem óner mákemeleri, dem alıw úyleri iyelegen jerler de salıq tólewden azat etiledi.
Kodekstiń 102-statyası " Jer salıģı tólewden azat etilgen salıq tólewshiler",-delinip, onıń 7-bóleginde: " Samarqand, Buxara, Xiywa hám Tashkent qalalarında jańa islengen turistik iskerlik menen shuģıllanıwshı yuridikalıq shaxslar - islengen waqıtınan baslap birinshi payda alģanģa shekem, biraq bul múddet olar dizimnen ótkizilgen waqıttan baslap úsh jıldan aspawı kerek",-delingen.