Jon meynard keyns ta’limoti

JON MEYNARD KEYNS TA’LIMOTI.

Jon Meynard Keyns (1883–1946) hozirgi zamonning buyuk iqtisodchi olimi. 

Uning dunyoqarashi o’zi oldin bilim olgan, keyin o’qituvchilik qilgan Kembrij 
universitetida shakllandi. U bu erda ikkinchi bir atoqli olim – Kembrij iqtisodiy 
maktabi-ning asoschisi A.Marshall qo’lida ta’lim oldi. Ammo uning izidan 
bormadi, o’ziga xos yo’nalishda nazariya yaratdi. 
Birinchi Jahon urushi davrida va urushdan keyingi yillarda u pul 
muomalasi muammosiga alohida e’tiborni qaratdi va oltin standartni 
tartiblanadigan valyuta bilan almashtirish g’oyasini ilgari surdi. Bunday 
tadbirning amalga oshirilishi davlatning makroiqtisodiy jarayonga ta’sir 
ko’rsatish dastagiga ega bo’lish imkonini beradi. J.M.Keyns pul birligini 
mustahkamlashning ashaddiy tarafdori bo’lgan. U shunday yozadi: «Ulyanov 
Lenin kapitalistik tizimni yo’qotishning eng yaxshi usuli – bu inflyatsiya 
vositasida uning valyutasini obro’sizlantirish va kuchsizlan-tirish deb tasdiqlagan 
edi. Lenin mutlaq haq bo’lgan. Amal qilib turgan jamiyatni to’ntarishning bundan 
nozik va to’g’ri usul yo’q». 
Ingliz iqtisodchisi inflyatsiya keltirib chiqaradigan «inflya-tsiya solig’i» (pul 
qadrsizlanganda uning egasi o’z jamg’armasi qiymatining bir qismini yo’qotadi) 
va uning salbiy oqibatlarni ko’rsatib berdi. Surunkali inflyatsiya sharoitida ishlab 
chiqarish faoliyati bilan, ayniqsa, uzoq muddatli investitsiya loyihalari bilan 
shug’ullanish, oddiy qilib aytganda, befoyda: pul juda sekin aylanadi va o’zining 
sotib olish qobiliyatini yo’qotadi. Shuning uchun chayqovchilik faol tadbirkorlik 
faoliyati sohasiga aylanadi. U turli bozorlarda baholar o’rtasidagi farq hisobiga 
foydani ko’paytirishga imkon beradi. 
J.M.Keyns o’z tadqiqotlari asosida bir qator asarlarni nashr etdi. Ular 
«Ehtimollar to’g’risida traktat» (1921), «Er-kin tadbirkorlikning tugatilishi» 
(1926), «Pul to’g’risida traktat» (1930) va boshqalar. Uning «Ish bilan bandlik, 
foiz va pulning umumiy nazariyasi» nomli asosiy asari 1936 yili chop etildi. 
J.M.Keyns ilmiy ishlar bilan birga faol amaliy va siyosiy faoliyat bilan ham 
shug’ullandi. U yirik sug’urta kompaniyasining raisi, investitsiya kompaniyasining 
boshqaruvchisi, «Iqtisodiy jurnal» muharriri, davlat amaldori, moliya vazirligining 
iqti-sod bo’yicha maslahatchisi lavozimlarida ishladi. 
Buyuk turg’unlik davrining boshidan boshlab J.M.Keyns iqtisodiy inqiroz va 
ish bilan bandlik savollari bilan yaqindan shug’ullana boshladi. 1929 yili u 
ishsizlik muammolari bo’yicha iqtisodiy kengash raisi etib tayinlandi. Ikkinchi 
Jahon urushi yillari (1940) u Britaniya xazinachiligi maslahatchisi qilib tayinlandi. 
1941 yili u AQSh hukumati bilan lend-liz kelishuvi bo’yicha materiallarni va

boshqa moliyaviy hujjatlarni tayyorlash uchun ingliz hukumati delegatsiyasi 

tarkibiga kiritildi. 1942 yilda Angliya banki direktorlaridan biri etib tayinlandi. 
J.M.Keyns 1944 yilda Xalqaro valyuta fondi va Xalqaro tiklanish va rivojlanish 
bankini tashkil etish rejasini ishlab chiqqan Bretton-Vud valyuta konferentsiyasiga 
o’z mamlakatining bosh vakili qilib tasdiqlandi. Keyin esa ushbu xalqaro 
moliyaviy tashkilotlarining boshqaruv a’zolaridan biri etib tayinlandi.