K. B. Urazov, S. V. Vaxidov boshqa tarmoqlarda buxgalteriya hisobining xu su si yatl ari

Tovarni sotib olishga doir qo‘shimcha xarajatlar necha so‘m va unga qanday yozuv qilinadi?

1. 
   Debet 4410 Kredit 6010 - 500000 so‘m ;
   
2. 
   Debet 2910 Kredit 6010-600000 so‘m ; v) Debet 2910 Kredit 6010- 100000 so‘m ; g) Debet 2910 Kredit 6010-500000 so‘m.
   

Adabiyotlar ro'yxati

1. 
   Karimov I.A. Asosiy vazifamiz - vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish. — T.: 0‘zbekiston, 2010.
   
2. 
   Karimov I.A. Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi. “Norma” iqtisodiy—huquqiy ro‘znoma №3 (288) 25 - yanvar 2011-yil.
   
3. 
   «lste‘mol tovarlari bilan ulguiji va chakana savdo qilishni tartibga solishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to'g'risida». O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 19-martdagi 125-son qarori.
   
4. 
   «Yuridik va jismoniy shaxslarni ro'yxatdan o‘tkazishni hamda ular tomonidan savdo faoliyati amalga oshirilishini tartibga solish chora-tadbirlari to‘g‘risida». 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 27-noyabrdagi 407- son qarori.
   
5. 
   Ulguiji va chakana savdo faoliyatini ro‘yxatdan o'tkazish va amalga oshirish tartibi to‘g‘risida Nizom». 0‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2002- yil 27-noyabrdagi 407- sonli qarori bilan tasdiqlangan.
   
6. 
   BHMS №4 “Tovar-moddiy zaxiralar”. O'zbekiston Respublikasi Adliya Vazirligi tomonidan 1998-yil 28-avgust 486- sonli raqam bilan ro'yxatga olingan.
   
7. 
   BXMS № 21 «Xo'jalik yyrituvchi subyektlar moliyaviy xo‘jaligi buxgalteriya hisobining schotlar rejasi va uni qo‘llash bo'yicha yo'riqnoma. O'zR Adliya Vazirligidan 2002-yil 23-oktabrda ro‘yxatdan o‘tgan, № 1181.
   
8. 
   Voxidov S., Maxamadiyev A., Voxidov T. Boshqa tormoqlarda buxgalteriya hisobining xususiyatlari. -T.: «O'YOUAJ» 2004.
   
9. 
   Urazov K.B. Savdoda buxgalteriya hisobi va soliqqa tortishi - T.:«Iqtisodiyot va huquq dunyosi» nashriyot uyi, 2004. 41-77 betlar.
   

25. 
    bob. CHAKANA SAVDO KORXONALARIDA TOVAR
    OPERATSIYALARI HISOBI
    
    1. 
       Chakana savdo korxonalariila tovar operatsiyalari hisobini tashkil qilish xususiyatlari
       

Chakana savdo korxonalarining asosiy funksiyasi tnrli ishlab chiqarish korxonalari tomonidan yaratilgan va turli vositachilar orqali yetkazib berilgan tovarlami oxirgi iste’molchilargayetkazish, ulaming iste’mol tovarlariga bo‘lgan talabini qondirish hisoblanadi. Chakana savdo aylanmasi davlat g‘aznasini real pul mablag‘lari bilan to‘ldirish, pul muomalasini tartibga solislming muhim vositasi hisoblanadi. Qanchalik tovarlar naqd pulga ko‘p sotilsa, shunchalik banklarga kirim bo'ladigan pul mablag‘lari ko‘p bo‘ladi. Bu o‘z navbatida banklardan naqd pullami olish, ish haqi, nafaqa va boshqa to‘ lovlami o‘z vaqtida amalga oshirishga imkon yaratadi. Shuning uchun ham chakana tovar aylanmasi xalq xo‘jaligini rivoj lanishining muhim ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi.
Chakana savdo ulguiji savdodan turli jihatlaridan farq qiladi, ulaming asosiylariga quyidagilami kiritish mumkin.
Birinchidan, ulguiji savdodan o‘laroq chakana savdo tovarlami mayda turkumlarda (donalab, metrlab, kilolab) sotishni bildiradi;
Ikkinchidan, chakana savdo tovarlami asosan naqd pulga sotishni ifodalaydi. Bu o‘z navbatida chakana savdo korxonalari oldiga nafaqat tovarlar bo‘yicha, balki pul mablag‘lari bo‘yicha ham mas’uliyat yuklaydi;
Uchinchidan, chakana savdo shoxobchalari katta - kichikligiga qarab, tovarlami asosan kichik partiyalarda saqlanishi, sotilishiga mos ravishda moddiy javobgarlikni yakka tartibdagi shaklini tashkil etishni taqozo etadi.
To'rtinchidan, chakana savdo ma’lum qonun-qoida, tartiblarga asosan olib boriladigan maxsus faoliyat hisoblanadi. Ushbutartib-qoidalar Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 26-noyabrdagi 407-son qarori bilan tasdiqlangan «Ulguiji va chakana savdo faoliyatini ro‘yxatdan o‘tkazish va amalga oshirish tartibi to‘g‘risida Nizom»da keltirilgan. Nizomda belgilangan tartibga ko‘ra chakana savdo bilan yuridik shaxs sifatida ro‘yxatdan o‘tkazilgan xo‘jalik yurituvchi subyektlar, ular faqat davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan joydagi tumanlar (shahar) hokimliklarida chakana savdoni amalga oshirish huquqini bemvchi ruxsat guvohnomasini olgan taqdirdashug‘ullanishlari mumkin.
Tovarlami chakana sotish yuridik shaxslar tomonidan faqat turg‘un savdo shoxobchalari orqali, nazorat-kassa mashinalari majburiy qoilangan holda amalga oshiriladi. Chakana savdoni amalga oshiruvchi yuridik shaxslar tovarlarning sotib olinganligini tasdiqlovchi hujjatlarga. qonun hujjatlarida belgilangan holda sotish joylarida sotilayotgan tovarlarning muvofiqlik sertifikatlariga ega bo‘lishlari shart. Sotiladigan tovarlar rastalarga qo‘yilgan bodishi va kelib chiqqan mamlakati, ishlab chiqaruvchisi vanarxi ko‘rsatilgan narxnomalarga ega bodishi kerak. Yaroqlilik muddatigaegabo‘lgan tovarlami sotishchog‘ida narxnomalarda yaroqlilik muddati ham ko‘rsatilgan bodishi kerak.
Chakana savdo korxonalarida tovarlami sotib olish qiymati (tannarxi) xuddi ulgurji savdo korxonalaridagidek ushbu boyliklami sotib olish baholari, tashib keltirishga doir transport xarajatlari, bojxona todovlari va boshqa sotib olishga doir xarajatlar majmuasidan iborat bodadi. Odatda, tovarlarning sotib olish qiymati (tannarxi)ga kiritiladigan ushbu elementlar turli tashkilotlardan olinadigan boshlangdch hujjatlarda ko‘rsatiladi, masalan, transport-tashib keltirish xarajatlari transport tashkiloti bergan schot-fakturada, vositachilik yoki brokerlik xarajatlari ushbu xizmatlarni ko‘rsatuvchi tashkilotlarning schot-fakturalarida, bojxona todovlari (aksiz soligd, QQS, bojxona boji vayig‘imlari) bojxona organi yoki «bojxona ombori», «erkin ombon> rejimlarida ishlovchi ombor egalarining hisob hujjatlarida.
Tovarlar chakana savdo korxonalari orqali asosan ikki turdagi baholarda sotilishi mumkin:

1.