Kafedrasi xudayberdiyeva adolat sobirjon qizi

 

 

 

 

 

 

 

 

1-rasm. Davlat maqsadli jamg`armalarining ijtimoiy-iqtisodiy xususiyatlariga 

ko`ra guruhlanishi

4

 

                                                           

4

Qosimova G.A. Davlat maqsadli jamg`armalar. O`quv qo’llanmaga asosan tayyorlandi.

 

Byudjetdan tashqari maqsadli pul jamg`armalari 

Iqtisodiy xususiyatiga ko`ra 

 

Manba 

Aholini moddiy qo`llab-quvvatlash 

Iqtsiodiy taraqqiyotni qo`llab-quvvatlash 

sohlarini moddiy ta’minlashga 

Byudjet taqchilligini tartibga solish manbasi 

Rejali tushumlarni ortiq qolish xususiyatlariga ko`ra 

sarflanishi   

Ish haqi 

Daromad (foyda) tannarx 

Pensiya jamg`armasi 

Umumta'lim maktablari, KHK, 

akademik litseylar va tibbiyot 

muassasalarini rekonstruktsiya 

qilish, mukammal ta'mirlash va 

jihozlash jamg'armasi

 

Bandlikka ko`maklashish davlat 

jamg`armasi 

 

O’zbekiston Respublikasi 

Vazirlar Mahkamasi 

huzuridagi Yo`l jamg`armasi 

Oliy o'quv yurtlarining 

moddiy-texnika  bazasini 

rivojlantirish jamg'armasi

 

Sug'oriladigan yerlarning 

meliorativ holatini yaxshilash 

jamg'armasi 

Davlat mulkini 

xususiylashtirishdan tushgan 

mablag'lar jamg'armasi

 

 

---

14 

 

Yuqoridagi 

rasmda 

ijtimoiy-iqtisodiy 

maqsadlarga 

yo’naltirilgan 

jamg`armalarning  o`zaro  bog`liqlik  jihatiga  urg`u  berilgan.  Ular  alohida  alohida 

o`z  funksiya  va  vazifalarini  bajaribgina  qolmasdan,  biroq  yakunda  byudjet 

taqchilliginitartibga  solish  manbasi  sifatida  namoyon  bo`lmoqda.  Shuni  alohida 

ta’kidlash  lozimki,  davlat  maqsadli  jamg`armalarning  keyingi  yillarda  taraqqiy 

topib  borayotganiga  qaramasdan,  ularning  klassik  -  davlat  byudjeti  to`liq  qamrab 

olmagan  sohalarni  moliyaviy  qo`llab  quvvatlash  –  funksiyasi  saqlanib  qolmoqda 

va  bu  jihat,  maqsadli  tushumlar  va  jamg`armalar  mohiyatini  yanada  chuqurroq 

o`rganish ahamiyatini oshirmoqda. 

Byudjetdan tashqari davlat jamg`armalari bevosita davlat ixtiyorida bo`ladi. 

biroq avtonom (alohida)  shaklda faoliyat yuritadi va davlat tomonidan moliyaviy 

resurslarini  dafatan  olib  qo`yishga  ruxsat  berilmaydi.  Ularning  davlat  byudjeti  va 

unga  tenglashtirilganlardan  farqli  tomoni  shundaki,  moliyaviy  resurslaridan 

foydalanishi  qat'iy  maqsadli  xususiyatga  ega.  Amaliyotda  har  bir  byudjetdan 

tashkqari  davlat  jamg`armasining  moliyaviy  manbalari  turlicha  shakllantiriladi. 

Shundan  kelib  chiqib,  ularni  asosiy  tasniflanishini  shartli  ravishda  quyidagi 

guruhlardan tashkil topishi jahon tajribalarida namoyon bo`lmoqda. Jumladan: 

-  mos  ravishdagi  jamg`armalar  uchun  davlat  tomondan  o`rnatilgan  maxsus 

maqsadli soliqlar, yig`imlar va ajratmalar; 

-   xo`jalik subyektlarining iqtisodiy-moliyaviy samarasidan ajratmalar; 

-   davlat byudjeti mablag`lari; 

-    jamg`armalarni  yuridik  shaxs  sifatida  tijorat  faoliyati(moliya  bozori)dan 

olgan foydalari; 

-   tijorat banklari kredit resurslari; 

Davlat  maqsadli  jamg`armalari  moliyaviy  manbalari  qatoriga,  shuningdek, 

homiylik  ajratmalari,  beg`araz  yordamlar  va  boshqalarni  kiritish  mumkin. 

Daromadlarning  xilma-xil  manbalardan  shakllanishi  esa,  bir  jihatdan  ushbu 

jamg`armalar  barqarorligni  ta’minlashga  xizmat  qiladi,  chunki  daromadlar 

manbalaridan  birida  uzilishi  kuzatilsa  jami  daromad  salmog`iga  katta  ta’sir 

ko`rsatmasligi mumkin. 

---

15