Karrupsiya va uning Asosiy koʻrinishlari

sub’ektlarning makomiga kura:
a)xokimiyat organlaridagi korrupsiya;
b)xususiy sektordagi korrupsiya;
v)siyosatdagi korrupsiya yoki siyosiy korrupsiya;
darajasiga kura:
a)kuyi darajadagi korrupsiya;
b)yukori darajadagi korrupsiya;
v)vertikal korrupsiya;
ijtimoiy xavflilik darajasiga kura:
a)korrupsiya-kilmit:
b)korrupsiya-jinoyat.
Siyosiy korrupsiya shaklining kup uchraydigan kurinishi - bu pora olish va pora berish xisoblanadi. Bu xolat saylovlarda nomzodlar uz xuku kin i kingir yullar bilan amalga oshirish maksadida siyosat sub’ektlarini pora evaziga ogdirib olishga urinadi. Faoliyat kursatish darajalariga binoan korrupsiya kuyi darajadagi, yukori darajadagi va vertikal jixatlari bilan bir-biridan farkdanadi.
Siyosiy korrupsiya shaklining kup uchraydigan kurinishi - bu pora olish va pora berish xisoblanadi. Bu xolat saylovlarda nomzodlar uz xuku kin i kingir yullar bilan amalga oshirish maksadida siyosat sub’ektlarini pora evaziga ogdirib olishga urinadi. Faoliyat kursatish darajalariga binoan korrupsiya kuyi darajadagi, yukori darajadagi va vertikal jixatlari bilan bir-biridan farkdanadi.
Kuyi darajadagi korrupsiya xokimiyat va boshqaruv organlarining urta va kuyi darajalarida keng tarkaladi, mansabdorlar va fukarolarning muntazam uzaro alokalari bilan boglikdir (masalan, ruyxatdan utkazish, jarimalardan kutilish, lisenziyalar va turli ruxsatnomalar olish va sh.k.).
YUkori darajadagi korrupsiya yukori xokimiyat organlarida ishlaydigan siyosatchilar, oliy martabali mansabdorlarni uziga kamrab oladi va juda katta boyliklar evaziga uz foydvsiga karorlar kabul kilish bilan boglikdir (konunlarni ilgari surish va kabul kilish, davlat buyurtmalari, mulk shakllarini uzgartirish va sh.k.). Aksariyat xollarda korrupsiyaviy bitimdan manfaatdor bulgan ikkala tomon ayni bir davlat xokimiyati organida ishlashi mumkin. Masalan, kuyi turuvchi davlat organining mansabdori uzidan yukorida turuvchi boshlikka uzining korrupsiyaviy xarakatlariga xomiylik kilishi yoki kushimcha mablaglar, resurslar, vakolatlar ajratishi uchun pora beradi.
Korrupsiyaning pora olish va xizmat mavkeini suiiste’mol kilish kabi odatdagi shakllaridan tashkari, yana uning kuyidagi amalda namoyon bulishi shakllarini bir-birlaridan farklash mumkin:
mansabdor shaxslar, davlat xizmati xodimlari, deputatlar tijorat faoliyatida shaxsiy yoki korporativ naf kurish uchun bevosita ishtirok etish; davlat pul mablaglarini uzlashtirish niyatida tijorat tuzilmalariga utkazish uchun uz xizmat mavkeidan foydalanish;
uz korporativ (siyosiy, diniy, milliy va sh.k.) guruxiga davlat resurslari xisobidan imtiyozlar berish; shaxsiy yoki korporativ naf kurittt maksadida ommaviy axborot vositalariga tazyik utkazish uchun uz xizmat mavkeidan foydalanish;
-mansabdor shaxslar va davlat xizmati xodimlari shaxsiy boyish maksadida tijorat tuzilmalarida soxta shaxslardan va karindoshlaridan foydalanishi; shaxsiy yoki korporativ naf kurish maksadida axborotni manipulyasiya kilish (buzib kursatish, bermaslik, berish muddatlarini chuzish va sh.k.) uchun xizmat mavkeidan foydalanish;
- tor gruppaviy manfaatlarda normativ xujjatlar kabul kilish xakidagi karorlarni ilgari surish; ayrim nomzodlarning saylov fondlariga davlat moliyaviy va moddiy resurslarini takdim etish.
Korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha respublika idoralararo komissiyasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
korrupsiyaga qarshi kurashish sohasidagi davlat dasturlarining va boshqa dasturlarning ishlab chiqilishi hamda amalga oshirilishini tashkil etish;
korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha faoliyatni amalga oshiruvchi va unda ishtirok etuvchi organlar hamda tashkilotlarning faoliyatini muvofiqlashtirish va hamkorligini ta’minlash;
aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishga, jamiyatda korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirishga doir chora-tadbirlarning ishlab chiqilishi hamda amalga oshirilishini tashkil etish;
korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarning oldini olishga, ularni aniqlashga, ularga chek qo‘yishga, ularning oqibatlarini, shuningdek ularga imkon beruvchi sabablar va shartsharoitlarni bartaraf etishga doir chora-tadbirlar samaradorligi oshirilishini ta’minlash;
korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilishi yuzasidan monitoringni amalga oshirish, ushbu sohadagi mavjud tashkiliy-amaliy va huquqiy mexanizmlarning samaradorligini baholash;