Karyer chegarasidagi butun kon massasi hajmi, korxonaning ishlab
chiqarish
quvvatini, uning qazib olinish muddatini va boshqa bir qancha
kо‘rsatkichlarni belgilovchi zarur kо‘rsatgich hisoblanadi.
Yer yuzasi relyefi tekis bо‘lganda karyer maydonidagi
butun kon massasi
hajmini (m
3
) quyidagi formula yordamida aniqhisoblash mumkin:
Foydali qazimalarni karyer chegarasidagi zaxiralari —qazib olish mumkin
bо‘lgan chegarani, karyerning qazib olish muddatini
va qazish ishlari iqtisodiy
natijalarini aniqlovchi asosiy kо‘rsatkich hisoblanadi. Har bir pog‘ona (gorizont)
va karyer maydoni chegarasidagi zaxiralar, konni
geologik qidirish vaqtida
о‘rnatiladi. Undan sо‘ng loyixalashtirish vaqtida va ekspluatatsiya davrida,
vaqti-
vaqti bilan о‘zgarib turadigan foydali qazilma konditsiyasi (meyori) hisobga olinib
karyer chegarasi aniqlanadi va qayta hisoblanadi.
5.4-rasm. Karyer elemetnlari va parametrlari.
1 – qazib olingan maydon; 2 – ish olib borilmaydigan bort; 3 – ish olib
boriladigan bort; 4 – karyerning oxirgi cheagarasi; 5 – bermalar;
α –
pog‘onaning qiyalik burchagi;
φ –bortning qiyalik burchagi;
γ
v
– ish olib
boriladigan bortning kon uyumining osuvchi yon tomondagi qiyalik burchagi;
γ
l
– ish olib borilmaydigan bortning kon uyumining yotuvchi yon tomondagi
qiyalik burchagi;
m
g
– uyumning gorizontal qalinligi;
P – ishchi maydon
kengligi;
h – pog‘ona balandligi;
N
K
– karyer chuqurligi;
V
V
– karyerning yuqori
chegarasi bо‘yicha kengligi;
δ
T
– transport mayldonchasi kengligi;
δ
P
– himoya
maydonchasi kengligi.
Nazorat savollari:
1. Karyer deganda nimani tushunasiz? Pog‘ona elementlarini sanab о‘ting va
ta’rif bering.
2. Karyer elementlari nimalardan iborat?
3. Karyer bosh parametrlari sanab о‘ting va izohlab bering.
ср
к
к
к
ctg
S
V
2
2
1
ср
к
ctg
2
3
3
