“kasbiy pedagogika” fan sifatida

2. Ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar sharoitida kasbiy ta’lim tizimini isloh qilish
Oxirigi yillarda turli xil stanoklarda ishlay oluvchi, uni tamirlay oluvchi,
mahsulot sifatini yuqori qilish uchun lozim asboblar orasidan qulayini tanlay olib
ishlatadigan ishchilarga talab ortib bormoqda. Ushbu ishchilar mehnat qilish
jarayonlari va ko‘p imkoniyatdan qulayini tanlay olishi kerak.
Bunday ishchilar, ya’ni, ta’mirlovchilar eski tushuncha bo‘yicha oddiy
bajaruvchi emas.
Ushbu ishchilar bajaruvchanlik bilan bir qatorda yangi texnologiyaning
rivojlanishi va ishlab chiqarishni boshqarishda muhim rol o‘ynaydi.
Ularga qulay vaziyatlarni topish jarayonida quyidagi talablar qo‘yiladi:
- pnevmatika, dinamika, elektrotexnikani, fizikani hech bo‘lmaganda o‘rta
maktab ta’lim oluvchisi darajasida bilishlari kerak;
- yaxshi texnologik tayyorgarlikka ega bo‘lishlari kerak;
- metall va nometall materiallarning nomlanishi va xususiyatlarini bilishlari
kerak;
- kesuvchi asboblarning zo‘riqishiga chidamliligini bilishlari kerak;
- avtomatik liniyada ishlovchi har xil tipdagi stanoklarda ishlagani uchun
ularning ishga tayyorgarligi hamda ularning rejalashtirilganligini bilishlari kerak.
Ular shunday holatlarga tushadilarki, oqibatda turli xil nosozliklarni yechishga to‘g‘ri
keladi. Shuning uchun ular yuqori malakali bo‘lishlari kerak;
- jamoa uchun sharoit yaratib berish, ta’mirlash ishini qisqa vaqtda
tugallashlari kerak;
- ular ijtimoiy-iqtisodiy bilimlarga ega bo‘lishlari kerak;
- brigadaning ish rejasini tuza olishlari kerak;
- ular jamoa bilan yaxshi muomalada bo‘lishlari, ya’ni tillasha olishlari kerak;
- ular har qanday o‘zgarishlarlarga tayyor turishlari va boshqa brigadaga o‘tib
ishlash lozim bo‘lganda ishlab keta olishlari shart;
- ishchilarning bajaruvchanlik funksiyasi kamayib, aqliy mehnati ulushlari
ortishi kerak;

---

104
- ishchilar mehnatida aqliy mehnat va fizik funksiyaning organik birikmasi,
ya’ni, hisoblash, to‘g‘rilash, analitik va nazorat funksiyalarini bajaruvchi, texnik
jarayonni o‘lchovchi va tekshiruvchi, avtomatlashtiruvchi asboblar yordamida
boshqara ola bilishlari lozim;
- yuqori malakali va keng tarmoqli ishchilar funksiyalarining qo‘llay olishlari
kerak;
- madaniyat, texnika va fanning rivojlanishida mehnat unumdorligining
oshishi;
- umumiy faoliyati va ishlab chiqarish holatlariga moslashuvchanlik;
- o‘rganish jarayonida tizimli ravishda malakasini oshirish evaziga keyingi ish
faoliyati malakasining oshishini ta’minlab berish.
Yuqori malakali ishchilar zamonaviy ishlab-chiqarishda muhim rol o‘ynaydi.
Ayniqsa ularning ratsionalizatorlik va ijodkorlik xususiyatlari asqotadi. Bunday
ishchilarning paydo bo‘lishi shundan darak beradiki, insonning ishlab chiqarish va
texnik jarayondagi rivojlanishi, bilimlarining kengayishi, chuqurlashishi va
malakasining oshib borishini taqozo etadi.