Kataliz katalizator, deb ataluvchi modda vositasida kimyoviy reaksiya tezligining oʻzgarishidir. Reaksiyada ishtirok etayotgan reagentlardan farqli oʻlaroq, katalizator reaksiyaga kirishmaydi

Masalan: karbonat angidraza

Karboangidraza fermenti karbonat angidrid (\text{CO}_2)(CO2​)left parenthesis, start text, C, O, end text, start subscript, 2, end subscript, right parenthesis va suv (\text H_2 \text O)(H2​O)left parenthesis, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, right parenthesis dan karbonat kislota hosil boʻlish qaytar reaksiyasini katalizlaydi. Organizmda \text{CO}_2CO2​start text, C, O, end text, start subscript, 2, end subscript ning konsentratsiyasi normadan koʻpaysa, karboangidraza quyidagi reaksiyaning tezligini oshiradi:

\text{CO}_2 + \text H_2 \text O \rightarrow \text H_2 \text{CO}_3CO2​+H2​O→H2​CO3​start text, C, O, end text, start subscript, 2, end subscript, plus, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, O, end text, right arrow, start text, H, end text, start subscript, 2, end subscript, start text, C, O, end text, start subscript, 3, end subscript

Ferment qon va toʻqimalardagi karbonat kislotasining konsentratsiyasini boshqarish orqali organizmdagi \text{pH}pHstart text, p, H, end text ni muvozanatda ushlab tura oladi.

Odam karboangidraza II fermentining tuzilishi. Rux ioni oqsil markazidagi toʻq kulrang shardir.

Odam karboangidraza II fermentining tuzilishi. Kimyo naqadar chiroyli-a? Oqsil markazidagi kulrang shar rux ionidir. Rasm Wikimedia Commonsʼdan olingan, jamoat mulki

Karboangidraza reaksiyaning tezligini eng koʻp oshiruvchi fermentlardan biridir. Bu ferment ishtirokidagi reaksiya tezligi sekundiga 10^410410, start superscript, 4, end superscript va 10^610610, start superscript, 6, end superscript ga teng. Eng hayratlanarlisi shuki, katalizatorsiz shu reaksiyaning tezligi sekundiga ~0{,}20,20, comma, 2 ga teng. Bu reaksiya tezligi ~10^5-10^7105−10710, start superscript, 5, end superscript, minus, 10, start superscript, 7, end superscript marta oshyapti degani!!

Quyidagi diagrammada karbonat angidrid va suvdan karbonat kislota hosil boʻlish reaksiyasining energetik diagrammasi keltirilgan. Katalizator ishtirokidagi reaksiya koʻk chiziq bilan, katalizatorsiz reaksiya esa qizil chiziq bilan koʻrsatilgan.

Katalitik reaksiyaning diagrammasi (xususan, yuqoridagi karbonat angidridaza katalizatorligidagi reaksiya) katalizator qoʻshilgan va katalizator qoʻshilmagan reaksiyadagi faollashuv energiyasidagi farqni koʻrsatadi. Dastlabki moddalar va mahsulotlar ferment qoʻshilgan va fermentsiz reaksiyalar uchun bir xil energiyaga ega, shuning uchun sistemaning umumiy energiyasi oʻzgarmaydi.

Karbonat angidrid va suvdan karbonat kislota hosil boʻlish reaksiyasining energetik diagrammasi. Katalizator (koʻk chiziq) oʻtish holati energiyasini pasaytiradi, ammo katalizatorsiz reaksiya (qizil chiziq) bilan solishtirganda \Delta \text H_{\text{reak}}ΔHreak​delta, start text, H, end text, start subscript, start text, r, e, a, k, end text, end subscript oʻzgarmaydi. Rasm Wikimedia Commonsʼdan olingan, CC BY-SA 3.0

Katalizator reaksiyaning oʻtish holati energiyasini pasaytiradi. Faollanish energiyasi oʻtish holati energiyasi va reagent energiyasidan farqli boʻlgani sababli oʻtish holatining energiyasi pasaysa, faollanish energiyasi ham pasayadi. 

[Reaksiya tezligi faollanish energiyasi bilan qanday bogʻlangan?]

Eʼtibor bering, reagentlar va mahsulotlar energiyalari katalitik va katalizatorsiz reaksiya uchun bir xil. Shuning sababli reaksiya davomida ajralib chiqqan umumiy energiya (\Delta \text H_{\text{reak}})(ΔHreak​)left parenthesis, delta, start text, H, end text, start subscript, start text, r, e, a, k, end text, end subscript, right parenthesis fermentni qoʻshganda oʻzgarmaydi. Bu reaksiyaning kinetikasi, yaʼni reaksiya tezligi reaksiyaning termodinamikasi bilan bevosita bogʻliq emasligini taʼkidlaydi.