Kataliz” Reja; kataliz katalitik rеaksiyalar va ularning ahamiyati atomlarning rekombinatsiyasi

ERKIN RADIKALLAR REAKSIYASI.
Erkin radikallar o’zlaridan reaksiyaga kirishuvchi molekula(yoki atomlar)hosil qiladi va juftsiz energiyalarga ega bo’ladi. Bu qoida stabil elementlarga tegishli emas. (Fe⁺³ yoki O₂)
Juda baland temperatura organik molekulalar erkin radikallarga parchalanadi. Teksafenli esa xona temperaturada 2-3 feilmentil radikalga parchalanishi haqifda 1900 yilda Gamberg ko’rsatgan edi. Erkin alkinradikallar gaz fazosida termik parchalanishi yo’li bilan metallorganik birikmalardan olinadi.
Pt (CH₃)₄→Pb+H CH₃
Agar bu reaksi gazni qizdirilgan shisha naycha orqali o’tilganda o’tkazilsa unga shisha naychani ichida simob oynasi hosil bo’ladi. Agar gazni erkin radikallar shu naychadan o’tirilsa unda yo’qolib ketadi.
Reaksiya paytidagiolingan radikallarni gazli J yordami bilan aniqlash mumkin. CH₃+I₂→CH₃-I+I-
Shunday qilib N₂O₂ hosil bo’lgani metilradikallar borligini ko’rsatadi. Propilen qo’shilganda ular erkin radikallarga qo’shiladi va reaksiyani to’xtashishi ham mumkin.
ATOMLARNING REKOMBINATSIYASI
Ikki atomli molekulalarni aktiv energiyasi aloka energiyasidan kam bo’ladi. 2 atomli rekombinatsiyasi uchun P miyori kichkina bo’ladi. Biomolekulyar reaksiyada, qayerda 2 yoki necha molekulalar paydo bo’lganda, ortiqcha energiya kinetik energiya ko’rinishida molekulalarda xosil bo’ladi. Ammo faqat 1 molekula paydo bo’lsa, unda ortiqcha energiya inergiya qolib ketadi. Atomlarni rekombinatsiyasida faqat 1 erkin ichki tebranish darajasiga ega bo’lgani uchun molekulani atomga ajralishi extimoli bor.
H+H→H₂
Masalan shu ko’p issiqlik chiqadi va shu energiya H₂ molekula izoliyatsiyalanadi. Mustaxkam H₂ molekulasini hosil qilishimiz mumkin faqat to’knashuvchi molekulalarni kinetik energiyaga aylantirish yo’li bilan. SHunday qilib rekombinatsiyani faqat 3 modda to’knashishi natijasida hosil qilamiz.
H+H+M→H₂+M
M-to’knashuvchi molekula yoki devor yuzi.
Agar 2 atom yoki radikkallarni rekombinatsiya tezligi 3moddani M konsentrasiyaga proporsionol bo’lsa, unda molekulalarni radikalga parchalanishi tezligi kontsentratsiyaga proportysional bo’ladi. Uchli toknashishlar juda kam o’tkazilgani uchun yuqorida ko’rsatilgan (reaksiya) H,Hva M orasida o’tkazildi, reaksiya juda sekin o’tadi. J va Br atomlarni rekombinatsiyasi gazil J₂ va Br₂ impuls fotoliz bo’yicha o’rganildi.

X-galagen atomi; M-3 qisim.
Ar, N₂, O₂ va J₂ M qism sifatida organganlar .FJ atomni aktiv energiya Argonda -1,4kkal mol^-1 teng.  I+M=IM IM+I=I₂+M
N₂O₅ parchalanishi N₂O₅  parchlanish reaksiyasi bir necha bosqichda o’tkaziladi.
N₂O₅ NO₂+NO₃
NO₂+NO₃ NO+O₂+NO₂
NO+NO₃ 2NO₂
Bu erda K₂ > K_{3 va} K₄ > K₃
=0=K₁[N₂O₅]- (K₂  K₃) ·[NO₂] [NO₃] -K₄[NO][NO₃]

Shu misoldan yangi misol stosional konsentratsiya NO va NO₃ uchun chiqaramiz.
[NO]=( )[NO₂]  
[NO]=
N₂O₅ kinetik misol uchun [NO₃]ni qo’yib
- = [N₂O₅]