Kechirganlari

Gek Fin va Tom Soyer biz ikkimiz qasam ichamizki, 
shu ish to‘g ‘risida churq etmay miz, agar bir og‘iz so‘z 
ayta qolsak, o‘ligimiz shu yerda qolsin.
Tomning bunday tez yozishga ustaligi va uslu- 
bining yuksakligidan Geklberri hayratda qoldi. U 
yoqasidan bir to'glioglch olib qoliga sanchmoqchi 
bolgan edi Tom uni to'xtatdi:
-To'xta! Unday qilma. To'g'noglch misdan ishlan- 
gan. Unda yar12 bolishi mumkin.
- Yar dedingmi? U nima?
- U bir xil zahar, o'shandan ozgina yutib ko'rsang, 
keyin bilasan.
12 
Mis asboblarning ustiga zangga o'xshash qo‘nib qoladigan 
narsa; bu juda kuchli zahar boladi.
QO

---

Tom o'zidagi ignalardan binning ustiga oValgan 
ipini chiqarib oldi-da, keyin ikkovi ham navbat bi­
lan o‘z barmoqlariga sanchishib, bir tomchidan qon 
chiqardilar.
Tom shu tariqa bir necha marta qon chiqarib va 
qalam о‘miga jimjiloqdan foydalanib, yozuvning os- 
tiga o'z ismining bosh harflarini chizdi. Geklberrini 
G va F harfini yozishga o‘rgatdi-da, shuning bilan 
shartnomaga qo‘l qo^ilgan boldi. Ular tantanali 
ravishda har xil so'zlar va duolar bilan tarashani 
xuddi devoming yoniga ko'mib qoldilar va shuning 
bilan o‘zlarining tillari abadiy quffianib, kaliti juda 
uzoqlarga tashlanib yuborilgan hisobladilar.
Yarim xaroba binoning narigi boshidagi teshikdan 
esayashirinib turgan nomalum bir kishining gavdasi 
ko‘zga chalindi, lekin bolalar uni sezmadilar.
- Tom, - dedi Geklberri shivirlab, - endi shundan 
keyin biz o‘z og'zimizdan ilinib, gapirib qo ymasligirniz- 
ga ishonasanmi?
- Albatta ishonaman, endi har nima bolsa bolsin, 
bizning og'zimizdan biron so‘z ham chiqmaydi. О‘zing 
bilasan-ku, agar biz aljirab, biror oglz so‘z aytib 
qoysak, xuddi shu yeming o'zida olamiz-ku! Buni 
unutdingmi?
- Bu-ku shundayku-ya...
Ular bir qancha vaqt o'zaro shivirlashdilar. Birdan 
ulaming yaqinginalarida, o'n qadamcha yerda bir it- 
ning uzundan-uzoq, ko'ngilsiz uvfflagan tovushi eshi­
tildi. Bolalar qo‘rqib, bir-birlariga yopishib oldilar.
- U kimga hurayotir? - dedi Geklberri, hallos- 
laganidan bo'gilib. - Sengami yoki mengami?
- Bilmadim... yoriqdan qara-chi. Tezroq bolsang- 
chi!
- Yo'q, sen qara!
- Yo'q, yo'q, men qaray olmayman, Gek.
94

---

- Tom, qara endi, baraka topgur, yana tagln to­
vush kelayotir.
- Eh, Xudo, men judayam xursandman! - deb 
shivirladi Tom. - Boldi, itning bu uvillashini men 
bildim: bu Bull Garbizon itining tovushi.
- Xudoga shukr! Bilasanmi, qo'rqib jonim chiqib 
ketayozdi. Men, dalalarda yurgan daydi itlar hurayot- 
gan bolsa kerak, deb o'ylagan edim.
Shu vaqt it yana uvilladi. Bolalaming yuraklari 
yana orqalariga tortib ketdi.
- E, yo‘q, bu Bull Garbizonning iti emas-ku, - deb 
shivirladi Geklberri. - Yana bir qarasang-chi, Tom!
Tom qo‘rqqanidan qaltirab, itoat etgandek gapga 
quloq soldi-da, ko‘zini yoriqqa qo'yib qaradi va to­
vushi eshitilar-eshitilmas darajada shivirlab:
- Hoy Gek, bu daydi it ekan, - dedi.
- Qara, qara, Tom, u kimga qarab hurayotir?
- Ikkalamizga qarab hurayotgan bolsa kerak. 
Ikkalamiz ham bir yerda turibmiz-ku!..
- Oh, Tom, holimiz xarob boldi. Endi mening bir 
baloga yoliqishim aniq, men shunday gunohkor bir 
bolaman...
- Men-chi? Men bolsam, o‘qish o‘rniga doim 
oVnab yuraman, meni nimadan qaytarsalar, men 
o‘shaishni qilaman... Albatta, men xohlasam Sidga 
o'xshab juda yaxshi va itoatli bola bolar edim. Biroq 
bunday bolishni xohlamadim. Shu gal omon-eson 
qutulib ketsam, yakshanba kungi maktabga borib 
juda zehn qoyib o‘qir edim.
Tomning o'pkasi to lib, sekin-asta yiglay boshladi.
- Sen gunohkormisan? - deb so'radi Geklberri va 
u ham piqillab yiglay boshladi. - Qanday gunohing 
bor? Menga qaraganda sen chinakam farishtasan-ku!
Tom ko‘z yoshini ichiga yutar ekan:
- Gek, uni qara! U bizga orqasini o'girib turipti-ya!
- dedi.
95

---

Gek shodlanib yoriqqa ko'zini qotyib qaradi.
- Chindan ham orqasini o‘girgan-a!.. Awal ham 
shunday turgan edimi?
- Albatta. Men ahmoq bunga e’tibor qilmabman. 
Juda soz! Biroq u kimga qarab hurar ekan?
It uvlashdan to'xtadi. Tom diqqat bilan tinglay 
boshladi.
- Ts! Bu nimasi? - deb shivirladi Tom.
- Xuddi cho‘chqaga o'xshab xurillaydi-ya! Yo'q, 
Tom, bu birovning xurrak tortgan tovushi...
- Xurrak tortayapti, deysanmi? Qayerda xurrak 
tortayotir, Gek?
- Saroyning narigi chekkasida bolsa kerak. Xurrak 
tovushi xuddi o'sha yerdan kelayotganga o'xshaydi. 
Otam goho shu yerda cho‘chqalar bilan birga tunab 
qolar edi, biroq u xurrak tortganda kishini ag‘darib 
yuboradigandek bolar edi. Meningcha, u endi bu 
shaharga yana qaytib kelmasa kerak.
Bolalaming qalbida botirlik jo‘sh ura boshladi.
- Gek, agar senga yur desam, borasanmi?
- Yo‘q, Tom. Birdaniga u yerdan hindi Jo chiqib 
qolsa nima boladi?
Tom ikkilanib qoldi. Lekin borish havasi juda 
kuchli bolganidan, borib ko'rmoqchi va borishlari 
bilan xurrak tortishi to'xtasa, darhol orqalariga 
qaytmoqchi boldilar. Ular bir-birlarining orqala­
ridan bitta-bitta qadam qo^ib, uxlab yotgan kishi 
yoniga yura boshladilar. Unga uch-to‘rt qadam 
qolganda, Tom oyoq ostida yotgan bir kaltakni 
bosib olgan edi, kaltak qarsillab sindi. Uxlab yot­
gan kishi ingrab yonboshiga ag‘darildi. Shu vaqt 
uning yuziga oyning shulasi tushgan edi, uning 
Meff Potter ekani malum boldi. Uxlayotgan kishi 
qo‘zg‘algani-da, bolalaming tomirlaridagi qonlari 
qotgan va turgan yerlarida o‘zlari ham qotib qolgan 
edilar. Biroq endi ulardagi xavf-xatar tugagan edi.
96

---

Ular sekin-asta oyoq uchlari bilan yurib, devoming 
teshik joyiga yetdilar (unga qoqilgan taxtalar sinib, 
oralari ochilib qolgan ekan); keyin bu joydan ham 
otib ketdilar. Biroq shu vaqt yana o'sha mash’urn 
uzundan-uzun uvlagan tovush eshitildi.
Bolalaming ikkalasi ham birdan orqalariga bu- 
rilib qararkanlar, xuddi Potter yotgan yerdan ikki 
qadamcha narida tumshuglni yuqori kotarib turgan 
bir begona itga ko'zlari tushdi.
- Bu it o‘shanga qarab hurayotgan ekan-da! - dedi 
bolalaming ikkalasi birdan.
- Bilasanmi, kishilaming aytishlaricha, Jonni 
Milleming uyi oldida xuddi yarim kechada bir daydi 
it uvlagan, bu ish bundan ikki hafta ilgari bolgan, 
xuddi o'sha kuni kechasi haligi uyning devorida 
boyqush ham sayragan emish, biroq o'sha uyda 
hozirgacha hech kim olmagan.
- Uni bilaman. Xo'sh, undan nima natija chiqar- 
moqchisan? O'sha voqeadan keyin, ya’ni shanba 
kuni Gresi Miller o'choqqa yiqilib kuyib qolmadimi?
- Kuyishga kuygan-u, lekin olmagan. Kuyib 
olish u yoqda tursin, aksincha, hozir ancha tuzalib 
qolayapti.
- Ha, yaxshi, to'xtab tur, nima bolishini ko'rasan. 
U tuzalib odam bolmaydi, Meff Potter singari uning 
ham holi xarob. Buni negrlar aytadilar, ular esa bil- 
masdan so'zlamaydilar.
Shundan keyin bolalar bir-birlaridan ajrashdilar.
Tom qaytib kelib, haligi derazadan uy ichiga 
tushayotganida, tong yorishib qolayozgan edi. U 
tovush chiqarmay sekin-asta yechindi-da, tungi 
sayohatidan hech kimning xabardor bolmaganidan 
shodlanib, dartrol uyquga ketdi. U uyga qaytib kelgan 
vaqtda Sid sekin-asta xurrak otayotgan bolsa ham, 
aslida u uxlamay, bundan bir soat ilgari uyg'ongan 
edi. Tomning esa bundan xabari yo'q edi.
97

---

Tom ko'zini ochganida Sid allaqachon o'rni- 
dan turgan va kiyinib chiqib ketgan edi. Running 
yorugligidan vaqtning ancha kech bolib qolganligi 
bilinib turardi. Tom hayron bolib qoldi. Nima uchun 
bugun uni uyg‘otmaganlar, nima sababdan har 
safargidek joniga tegib «tur-tur», deb mashmasha 
qilmaganlar? Uni vahima bosdi. U qandaydir bir 
yomon ish yuz berishini kutgandek edi. Garchi hali 
uyquga toymagan, juda horiganligi sezilib turgan 
bolsa ham, darrovda kiyinib pastga tushdi.
Uydagi butun oila gavjum bolib, stol atrofida 
о Шаг, lekin ertalabki taomni yeb bolgan edilar. 
Tomga hech kim hech narsa demadi. Hech kim biror 
so‘z aytib undan o‘pkalamadi, lekin xolasining ko‘z 
qarashidan uning hamma narsadan xabardor ekani 
bilinib turardi. Hammalari jimjit otirishar va ham- 
malarining yuzlarida shunday tantanali ko'rinish 
aks etar ediki, o‘zini aybli sezgan Tom buni ко‘rib, 
yuragi orqasiga tortib ketdi. U stol yoniga borib 
otirdi-da, hech narsadan xabari yo'qdek chehrasini 
ochiq qilib ko‘rsatmoqchi boldi, lekin bu harakati 
behuda ketdi. Uning qiziqchiligidan biron kishi ham 
kulmadi. Shu bilan uning yuragi orqasiga tortib 
ketganday bolib, jim qoldi.
Nonushtadan keyin xolasi uni bir chetga yetak- 
lab olib ketdi. Buni ко‘rib Tom endi ish kaltak bilan 
cheklanadi-yu, shu bilan qutulib qolarman, degan 
xayol bilan sevinganicha borar edi, lekin ish unday 
bolib chiqmadi. Xolasi undan zorlanib: qarigan 
choglmda yurak-bag‘rimni shunchalik ezishga qan­
day jur’at qilding, endi xohlagan ishingni qilaber. 
0 ‘zingni-o‘zing xarob qilasan. Qarigan chog'imda 
meni uyat va nomusga qoldirasan. Oxir-oqibat meni 
qabrga tiqasan. Seni inson qatoriga kiritaman, deb 
urinishdan hech qanday natija chiqmas ekan. Endi 
bu yolda o‘zimni sira koyitmaganim bolsin, deb 
yigladi.
98

---

Bu har qanday kaltakdan ham yomon boldi. 
Tom yiglab yubordi. Xolasidan uzr so “ray boshladi 
va bundan keyin yaxshi bola bolish uchun juda 
ko‘p va’da berdi-da, nihoyat, bo‘shadi. Lekin u o‘z 
gunohlarini xolasi hali batamom kechib yubor- 
maganligini va endi o'ziga bolgan ishonchning 
yo'qolganini sezgan edi. U uydan tashqariga chiqar- 
kan, o'zini shunchalik baxtsiz his qilar ediki, bu 
to‘g‘rida chaqimchilik qilgan Siddan o‘ch olish ham 
uning xayoliga kelmadi. Sidning qo'rqib, shoshilga- 
nicha orqa eshikdan qochib ketishi ham behuda edi. 
U juda xafa va qovoqlari solingan holda maktabga 
kirib keldi-da, kecha maktabga kelmaganligi uchun 
Jo Garper bilan birga kaltak yedi. U o‘z o‘rniga 
qaytib otirgandan keyin, qollarini taxta ustiga va 
boshini qollari ustiga qoyib, kaftini tishlagani holda 
devorga qattiq tikilib qoldi. Tirsagi esa qandaydir 
bir qattiq narsaga tiralib, juda yomon og‘ridi. Biroq 
u o'tirgan joyidan qo'zg'almadi va bir entikib nafas 
olgandan keyin, haligi tirsagiga tegib turgan narsani 
olib qoydi. U narsa bir qog‘ozga oValgan edi. Tom 
uni ochdi. Shu vaqt u to‘satdan chuqur va og‘ir bir 
xo‘rsinib - yuragi dukillab ura boshladi.
Qog'ozga oValgan narsa - uning qizga xarid qilgan 
mis soqqasi edi...