Kesimlarning mustahkamligini hisoblash. Bilvosita armaturalash bo‘lganda kesim oddiy formulalar bo‘yicha xisoblanadi

Kesimlarning mustahkamligini hisoblash. Bilvosita armaturalash bo‘lganda kesim oddiy formulalar bo‘yicha xisoblanadi. Lekin kesimning xisobiy yuzi turlar, altsalar yoki spirallako turi bo‘ylab olinadi (beton kesimi markazining yuzi ) o‘rniga esa keltirilgan prizma mustahkamligi olinadi. U bilvosita armaturalash xiliga bog‘lik xolda egiluvchanlikda quyidagi formulalardan aniqlanadi:(payvandlangan ko‘ndalang tur) (8.5) (spiral va alkali armatura) ( 8 .6 ) bu yerda — turlar va spirallar armaturalarining xisobiy qarshiligi; (1e} — beton kesimi markazining diametri; r — bilvosita armaturalashning samaradorligini xisobga oluvchi koeffitsient T - ( 5 + f)/(1 + 4,5f), (8 .7 )bunda, miqdorlar (bilvosita armaturalash koeffitsientlari) tsi aniqlash uchun quyidagi formulalardan foydalaniladi: p x + P u (payvandlangan (8 9) A ko‘ndalang turlari) bu yerda M — sterjenlar soni: A —ko‘ndalang kesim yuzi; {U) — tur sterjenining birinchi va ikkinchi yo‘nalishlardagi (chegaradagi sterjenlarning o‘tishlarigacha) uzunligi 5 — turlar orasidagi masofa; (spiral va alkali armatura) bu yerda A— spiral yoki xalqa sterjeni ko‘ndalang kesimining yuzi; 5 — spiral yoki xalka o‘ramining qadami. Xisoblash yo‘li bilan belgilanadigan bilvosita armaturalash fatsat elementning (8.5) — (8.10) formulalarga muvofiq nagruzka ko‘tara olish xususiyati oshgandagina ishlatiladi. Nagruzka ko‘taradigan kolonnalar ikki bosqichda xisoblanadi a) nagruzka kutaradigan armatura (betonsiz) beton qotguncha ya’ni po‘lat konstruktsiyalari normalarga binoan loyixalangan inshootni surishda ta’sir etadigan nagruzkalarga hisoblanadi b) temir-beton konstruktsiyalarni nagruzka ko‘taradigan armatura bilan birga, temir-beton kesimlarni xisoblashning oddiy formulalariga binoan, ekspluatatsion nagruzkalarga xisoblanadi.Bilvosita va nagruzka kutaradigan armaturali kolonnalarni tasodifiy ekstsentritsitetdan katta bo‘lgan ekstsentritsitetda ishlatish mumkin. Ularni hisoblash printsipi o‘zgarmagan holda.Qator qo‘shimcha sharglar kiritiladi. Yutsorrda keltirilgan konstruktiv talablarga rioya qilinganda nagruzka ko‘taradigan armatura xamma vaqt beton bilan birga ishlaydi. Binoni ko‘tarish bosqichida paydo bo‘ladigan dastlabki zo‘riqishlar temir-beton kesimining mustahkamligiga ta’sir etmaydi.
NAGRUZKA QO‘YILIShIDA TASODIFIY EKSSYENTRISITYETDAN KATTA EKSSYENTRISITYETLAR PAYDO BO‘LISHIDA KESIMI TO‘RTBURChAKLI SIQILGAN ELEMENTLAR
Agar elementning kesimida xisobga ko‘ra faqat siquvchi N kuchgina emas, balki eguvchi moment M xam ta’sir qilsa, unda tasodifiy ekstsentritsitetdan katta ekstsentritsitetlar paydo bo‘ladi. Ekstsentritsitet quyidagi formuladan aniqlanadi bunda yer yuqorida ko‘rsatilgan tarzda aniqlanadi. Kolonnalarning ko‘ndalang kesimlari ko‘rilayotgan xolda odatda, moment ta’sir etadigan tekislikda rivojlanadi va ular to‘g‘ri to‘rtburchak, tavr yoki qo‘sh tavr shakllarida qabul qilinadi. Bo‘ylama armatura kesimning qisqa yoqlari oldiga N kuch yaqinida joylashgan armaturaga o‘rnatiladi va u deb, boshqa yoqlari oldida deb ataladi.Agar bir armatura kesimi bilan ikkinchi armatura kesimining yuzalari va A bir-biriga teng bo‘lsa, bunday armaturalash simmetrik armaturalash aks xolda nosimm- yetrik armaturalash deyiladi.Bo‘ylama armatura bilan to‘ldirilganlik U va S armaturalar bo‘yicha koeffitsient orqali baholanadi.A va S larning minimal qiymatlari elementning egiluvchanligiga bog‘lik xolda 8.3- jadvaldan olinadi; bunda elementning xisobiy uzunligi; g —kesimning inertsiya radiusi. Kolonnalarni xisoblash usuli siqilgan elementlarning xarakteriga bog‘lik. Bu esa uz navbagida ekstsentritsitet qiymati va elementning U va S armaturalar bilan to‘ldirilganlik darajasiga bog‘liq bo‘ladi Buzilishning yuz berishi mumkin bo‘ladigan ikkita xoli ma’lum. Birinchi xol nagruzkaning katta ekstsengritsiteg bilan qo‘yilishiga (yoki nisbatan kuchsiz armaturaga) to‘g‘ri keladi.Bunda cho‘zilgan armatura beshda yoriqlar paydo bo‘ladi. Bu yoriqlar nagruzka ortgan sari ko‘payadi, keyin besh armatura cho‘zilish bo‘yicha oquvchanlik chegarasiga yetadi, shundan keyingina siqilgan beton buzila boshlaydi. Ikkinchi misol nagruzkaning kichik ekstsentritsitet bilan qo‘yilishiga (yoki nisbatan kuchli besh armaturaga) to‘g‘ri keladi.Bunda 5 armatura kuchsiz cho‘zilgan yoki siqilgan bo‘ladi. Elementning buzilishi 5 armaturadan boshlanadi. Bir vaqtning o‘zida siqilgan beton bilan armaturada vaqtli qarshilik chegara qiymatga erishadi. Siqilgan zonaning nisbiy balandligi I ni eng yuqori nisbiy balandlikga taqqoslovchi kattalik elementning ish xolatini belgilaydigan shart hisoblanadi. Agar bo‘lsa agar u bo‘lsa, 2-hol o‘rinli bo‘ladi. Shunday qilib, bu shart egiluvchan elementlar uchun belgilangan tegishli shartga mos keladi.Musgahkamlikni hisoblash. Elementning kesimiga ta’sir etuvchi shartlar sxemasi 8.4-rasmda keltirilgan. Bunda siqilgan beton hisobiy N qarshilik bilan, cho‘zilgan va siqilgan armatura esa tegishlicha hisobiy va qarshiliklar bilan ishlaydi deb hisoblanadi, 2-hol uchun siquvchi kuchlarning haqiqiy epyurasi (rasmda punkt bilan tasvirlangan) o‘rniga, Y ordinata bilan ko‘rsatilgan to‘g‘ri to‘rtburchakli epyura qabul qilinadi, 5 armatura (siqilgan) dagi zo‘riqish hisobiy R qarshilikka, 5 armaturadagi zo‘riqish esa hisobiy qarshilikdan kichik miqdorga teng deb olinadi. Nomarkaziy siqilgan elementlarda A va A' armaturalar kesimlarining minimal yuzasi (beton kesimining yuzasiga nisbatan % da).Elementning mustahkamlik sharti (U=0) armaturada teng ta’sir etuvchi kuchlarning qo‘yilish nuqtasi orqali o‘tadigan o‘qqa nisbatan tashqi M = Me va ichki eguvchi momentlarni taqqoslash yo‘li bilan belgilanadi. Siqilgan zonaning balandligi esa kesimlarning muvozanat shartlarida aniqlanadi:8.5 rasm. Siqilgan elementlar silkinishining ta’sirini hisobga olishN = R shu bilan birga A dan A-III gacha klasslardagi zo‘riqmaydigan armaturali V 30 va undan past klassdagi beton uchun miqdor quyidagi formuladan olinadi.Nomarkaziy siqilgan egiluvcha elementlarda moment ta’siri ostida sezilarli solqilik paydo bo‘ladi. U bo‘ylama N kuchning boshlang‘ich ekstsentriditeti koeffitsientga ko‘paytirish yo‘li bilan hisobga olinadi (8.5-rasm) quyidagi formuladan aniqlanadi shartli kritik kuch, bu yerda N formulasidan aniqlanadi bu yerda beton elastikligining dastlabki moduli momentning hisoblab aniqlanadigan uzunligi 1- jadvaldan olinadi); I — beton kesimining inertsiya momenti; 1-armatura kesiminin beton kesimi og‘irlik markaziga nisbatan keltirilgan chegaradagi inertsiya momenti elementning chegaradagi xolatdagi solqiligiga nagruzka ta’sirining davomliligi qay daraja ta’sir etishini hisobga oluvchi koeffitsient, u quyidagi formuladan aniqlanadi bu yerda 3 — koeffitsient, u og‘ir beton uchun 1 ga teng, mayda donali beton uchun 1,0—1,5 yengil beton uchun 1,0—2,5 (ularning xiliga bog‘lik holda) olinadi, M va tegishlicha to‘la nagruzka bilan doimiy va uzoq muddatli nagruzkalar ta’siridan eng cho‘zilgan (yoki eng siqilgan) armatura sterjenning markazidan o‘tgan o‘qqa nisbatan momentlari. miqdor (8.17) da kamida olinadi: bu yerda P = 100 MPa. Albatta, L< M shart bajarilishi zarur, aks xolda kesim o‘lchamlarini kattalashtirish kerak bo‘ladi. Kam egiluvchan elementning element egiluvchanligiga ta’sirini hisobga oluvchi koeffitsient. U oddiy (oldindan zo‘riqmagan) elementlar uchun 1 ga teng bo‘ladi.Nomarkaziy siqiladigan elementni ko‘ndalangiga armaturalashni xisoblashda egiluvchan elementlar uchun belgilangan formulalardan foydalanish kerak.Xarakterli amaliy masalalarni yechishda kolonnalar quyida keltirilgan metodda hisoblanadi:a) kesimlarning mustahkamligini tekshirishda (beton va armaturaning berilgan kesimida kolonna materiallarining xarakteristikalariga binoan), dastlab ￡ < (1 xol) deb faraz qilgan xolda (8.13) dan siqilgan zonaning. balandligi x xisoblab topiladi:(bunda N berilgan, M = N noma’lum).
Keyin ￡ < shart (1-xol) tekshiriladi, bunda (17- § ga qarang) egiluvchan elementda qanday bo‘lsa, bu yerda xam shunday.Agar ￡ > ( 2 - xol) bo‘lsa, unda (8.4) formuladan va birinchi yaqinlashishda (8.13) formula bo‘yicha l topiladi, I ning qiymati (8.18)A = 0 , 5 -0.1 uchun u= 1 deb olinadi — oldindan zo‘riqish aniqlashtiriladi va shu formulalar bilan I yana bir qayta hisoblab chiqiladi x topilgandan keyin ( 8. 12) shartga binoan elementning nagruzka ko‘tara oluvchanligi tekshiriladi.So‘ngra l ning qiymati aniqlanadi va yana bir qayta shu formulalar bilan l va x lar hisoblanadi b) berilgan hisobiy nagruzkada armatura kesimining yuzasini tanlashda betonning kesimi materiallar xarakteristikasini inobatga olgan xolda quyida keltirilgan ketma-ketlikda hisoblanadi. A=1 yaqinlashishda A= 0,005 . . . 0,035 kesimdagi armaturaning umumiy miqdoriga va nisbatga qiymat beriladi. 2) (8.18 — 8.20) larni e’tiborga olgan holda (8.17) dan g shartli kritik kuch hisoblab chiqariladi.3) (8.16) ga binoan u koeffitsient hisoblab chiqariladi va A kuchdan 5 armaturagacha bo‘lgan masofa topiladi: e =7+ L/2 — a (8.23) bu yerda e ning qiymati (8 .1) ga binoan olinadi.4. Siqilgan zonaning balandligi, l shuningdek avval L5 bilan A larning o‘zaro bog‘lanishini belgilagan holda (8.2)ga' binoan l = x/g hisoblab chiqiladi. So‘ngra (8.12) va (8.13)lardan kelib chiqadigan formulalardan A5 bilan A, lar tanlanadi: (8.24) Bunda L ning qiymati 10 ga bog‘lik holda aniqlanadigan maxsimal qiymatdan kam bo‘lmasligi kerak.A +A kesimda armaturaning umumiy miqdori hisoblab k chiqariladi va dastlabki (1- yaqinlashishda qabul qilingan) miqdorga taqqoslanadi. Agar ular ortasidagi farq 0,5% dan ortiq bo‘lmasa, unda 2-yaqinlashishni bajarmaslik mumkin,aks xolda ning dastlabki va olingan qiymatlari k o‘rtasidagi yangi oraliq qiymatni berib hisoblash kerak bo‘ladi. Armaturaning umumiy miqdori 0,035 (3,5%) dan ortiq chiqsa, unda betonning kesimini, yoki loyihaviy markasini, yo bo‘lmasa armaturaning klassini oshirish zarur bo‘ladi 6. Agar talab etilsa, elementning mustahkamligini bundan oldingi xarakterli xol uchun tekshirish lozim. Shuningdek uning mustahkamligini egilish tekisligiga perpendikulyar turgan tekislikda (xuddi tasodifiy ekstsentritsitetli siqilgan element kabi) tekshirish lozim.
ChO‘ZILGAN ELEMENTLAR. MARKAZIY ChO‘ZILGAN ELEMENTLARNING NAGRUZKA OSTIDA IShLAShI ULARNING MUSTAHKAMLIGINI HISOBLASh
Oldindan zo‘riqmagan markaziy cho‘zilgan elementlarning nagruzka ostidagi ishi quyidagi bosqichlardan iborat: I bosqich Beton va armaturaga tashqi cho‘zuvchi kuch ta’sir etganda ularda cho‘zuvchi kuchlanish paydo bo‘ladi. Bu bosqich betondagi kuchlanish cho‘zilishga hisoblash yo‘li bilan belgilanadigan qarshilik D1 ga yetgunga qadar davom etadi.II bosqich . Betonga tushuvchi tashqi nagruzka ortganda undagi zo‘riqish shunchalik ko‘payadiki, natijada betonda yoriqlar paydo bo‘ladi, markaziy cho‘zilishda (shuningdek, kichik ekstsentritsitet bilan nomarkaziy cho‘zilishda ham) beton butunlay ishdan chiqadi. Cho‘zuvchi kuchlarni armatura o‘ziga oladi. Katta ekstsentritsitet bilan markaziy cho‘zilishda beton faqat cho‘zilgan zonadagina to‘liq ishlamaydi,siqilgan zonada beton xuddi egiluvchan elementlardek ishlaydi. III bosqich . Bunda armaturadagi zo‘riqish hisobiy qarshilikka tenglashadi; natijada element buziladi. Aytib o‘tilgan bosqichlar 8.6 -rasmning pastki qismida ko‘rsatilgan. Cho‘zilgan elementlarni mustahkamlikka xisoblash III bosqichga asoslangan. Markaziy cho‘zilgan elementlar uchun tashqi cho‘zuvchi kuchlarni armatura butunlay o‘ziga olishi kerak. Beton esa himoya qobig‘i vazifasini o‘taydi, xolos.