Kiberhuquq va kiberetika

Vernam shifri. Bu shifrlash algoritmida xor amalidan foydalanib shifrlanadi. Yani, ochiqmatn va uni shifrlash berilgan kalit bo’ladi. Ochiqmatnning birinchi simvoli bilan kalitning birinhi simvoli xor amali bo’yicha qo’shishdan hosil bo’lgan simvol shifrmatnning birinchi simvoli bo’ladi. Vernam usulida shifrlashda kalit tabiyki, ochiqmatn simvollaridan kam bo’lib qolishi mumkin bunday hollarda kalit takroran yozilib ochiqmatn simvollari bilan teng holatga kelguncha davom ettiriladi. Quyida vernam usulida shifrlangan ma’lumot keltirilgan.
T – SALOM
K – IKKI (I K K I I)
S = 10010 A = 00000 L = 01011 O = 01110 M = 01100
I = 01000 K = 01010 K = 01010 I = 01000 I = 01000
F = 00101 V = 10101 @ = 11110 Z = 11001 ! = 11011
Hosil bo’lgan shifrmatn – FV@Z!

1 – rasm. Vernam shifrlash algoritmida shifrlash jarayoni
RSA(Rivest, Shamir, Adleman) usuli.
T₀= USMONOVSHAXOB mantni shifrlaymiz. Bunda kalitlarni topish uchun quyidagi ishlarni qilamiz.

1. 
   Tub bo’lgan p=227 va q=241 sonlarini tanlab olamiz.
   
2. 
   Ushbu n=pq=227*241=54707 sonini aniqlaymiz.
   

So’ngra, ᵩ(p,q)=(p-1)*(q-1)=226*240=54240 sonini topamiz, hamda bu son bilan 1 dan farqli biror umumiy bo’luvchiga ega bo’lmagan e=277 sonini olamiz.

3. 
   (e*d)mod ᵩ(p,q)=1 shartni bajaruvchi d sonini topamiz. Bunda
   

d=(ᵩ*n+1)/e=(54240*n+1)/277 tenglikni qanatlantiruvchi d butun sonni topamiz. n=7 bo’lganda tenglik bajariladi d=3133.
Shunday qilib, kriptotizimilarda RSA algoritmining qo’llanishi quyidagicha: har bir foydalanuvchi ikkita yetarli darajada katta bo’lmagan p va q tub sonlarni tanlaydilar va yuqorida keltirilgan algoritm bo’yicha d va ye tub sonlarini ham tanlab oladi. Bunda n=pq bo’lib, {e;n} ochiq kalitni {d;n}esa mahfiy kalitni tashkil etadi. Ochiq kalit ochiq ma’lumotlar kitobiga kiritiladi. Ochiq kalit bilan shifrlangan shifrmatnni shu kalit bilan deshifrlash imkoniyati yo’q bo’lib, deshifrlashning mahfiy kaliti faqat shifr ma’lumotining xaqiqiy egasigagina ma’lum.
Bizda T₀= USMONOVSHAXOB matn uchun ochiq kalit {277;54707}, maxfiy kalit esa {3133;54707} bo’ladi.