Kiberhuquq va kiberetika

Shifrlash: shifrlash quyidagi formula yordamida amalga oshiriladi. Bunda harflar o’rniga gammalash jadvalidagi o’nlik sonlarqo’yiladi.
U^e mod n=21²⁷⁷ mod 54707=45805
S^e mod n=18²⁷⁷ mod 54707=31014
M^e mod n=14²⁷⁷ mod 54707=33510
O^e mod n=16²⁷⁷ mod 54707=45805
N^e mod n=15²⁷⁷ mod 54707=51224
O^e mod n= 16²⁷⁷ mod 54707=4243
V^e mod n=22²⁷⁷ mod 54707=39974
S^e mod n=18²⁷⁷ mod 54707=3964
H^e mod n=9²⁷⁷ mod 54707=49193
A^e mod n=1²⁷⁷ mod 54707=1
X^e mod 24=9²⁷⁷ mod 54707=4243
O^e mod n=16²⁷⁷ mod 54707=31014
B^e mod n=2²⁷⁷ mod 54707=3964
T₁=45805,31014,33510,45805,51224,4243,39974,3964,49193,1,4243,31014,3964
Shifrlangan matn ko’rinishi .

2-rasm. RSA shifrlash algoritmida shifrlash va deshifrlash jarayoni
Deshifrlash: Deshifrlash jarayonida shifrlangan matnni yopiq kalit yordamida shifrlaymiz.
T₁=45805,31014,33510,45805,51224,4243,39974,3964,49193,1,4243,31014,3964
45805^d mod n=45805³¹³³ mod 54707=21=U
31014^d mod n=31014³¹³³ mod 54707=18=S
33510^d mod n=33510³¹³³ mod 54707=14=M
45805^d mod n=45805³¹³³ mod 54707=15=O
51224^d mod n=51224³¹³³ mod 54707=16=N
4243^d mod n=4243³¹³³ mod 54707=15=O
39974^d mod n=39974³¹³³ mod 54707=22=V
3964^d mod n=3964³¹³³ mod 54707=18=S
49193^d mod n=49193³¹³³ mod 54707=9=H
45805^d mod n=1³¹³³ mod 54707=1=A
4243^d mod n=4243³¹³³ mod 54707=24=X
31014^d mod n=31014³¹³³ mod 54707=15=O
3964^d mod n=3964³¹³³ mod 54707=2=B
T₀= USMONOVSHAXOB
DES shifrlash algoritmi. DES shifrlash algoritmi AQShda 1998 yilning 31 dekabrgacha standart shifrlash algoritmi deb hisoblangan. Bu algoritmda qo'llanilgan akslantirishlar kriptografik nuqtai nazardan bardoshli, ammo dastlabki 56 - bitli kalitning uzunligi, bugungi kun hisoblash texnika va texnologiyalarining yutuqlaridan foydalanilganda, mumkin bo'lgan barcha 256 ta kalitlarni to'la tanlab chiqish imkoniyatini sezilarli qisqartiradi.
AQShning “Standartlar va Texnologiyalar Milliy Instituti” tomonidan 1997 yilda yangi standart uchun konkurs e'lon qilinib, 2000 yilning 2 oktyabrida uning g'olibi aniqlandi. Bu standart shifrlash algoritmi AES FIPS -197 deb nomlanib, uning asosini Feystel tarmog'i tashkil etmaydi.

3-rasm. DES shifrlash algoritmida shifrlash jarayoni
Topshiriq:

1. 
   Amaliy ishning ketma-ketligi bilan tanishing;
   
2. 
   Amaliy ish bo'yicha tahlil o‘tkazing va hisobot tayyorlang.
   
3. 
   Test savollariga tayyorlaning.
   
4. 
   Zamonaviy kriptografik shifrlash usullarining imkoniyatlarini tahlil qiling.
   

Nazorat savollari:

1. 
   Kriptografiya nima?
   
2. 
   Shifrlash algoritmi nima?
   
3. 
   Ma'lumotlar shifrlash bilan qanday himoyalanadi?
   
4. 
   Shifrlash kaliti nima?
   

14-AMALIY ISH
Dasturiy taʼminot himoyalanganligini baholash mezonlari.
Ishdan maqsad: Kiberhuquq sohasiga oid yevropa standartlarini o’rganish va amaliy qo’llash bo’yicha bilimlarga ega bo’lish
Qisqacha nazariy ma’lumot
Buyuk Britaniyaning kichik va o'rta korxonalari o'zlarini IT va kiberxavfsizlik bilan bog'liq xavflardan yaxshiroq himoya qilish uchun Britaniya va xalqaro standartlarning keng tanlovli majmui mavjud. Shuningdek, Publicly Available Specifications (PAS) ya’ni barchaga ochiq spetsifikatsiyalar to‘plami ham mavjud bo'lib, ular mijozlar tashkilotlarining ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda standartlarga moslikni ta’minlaydi va BSI (The British Standards Institution) tomonidan belgilangan ko'rsatmalarga muvofiq ishlab chiqilgan. BSI shuningdek , kichik va o'rta korxonalar uchun standartlar va ularning afzalliklarini tushuntiruvchi keng assortimentdagi kitoblarni nashr etadi.
Quyidagi roʻyxat yordamida kiberxuquq sohasiga oid Yevropa standartlari bilan tanishishingiz mumkin:

• 
  IT va kiberxavfsizlik bo'yicha BSI standartlari;
  
• 
  IT va kiberxavfsizlik uchun hamma uchun ochiq spetsifikatsiyalar;
  
• 
  IT va kiber xavfsizlik bo'yicha BSI nashrlari;
  
• 
  IT va kiberxavfsizlik bo'yicha ISO standartlari;
  
• 
  Buyuk Britaniya hukumatining IT va kiberxavfsizlik bo'yicha standartlari.