Kiberjinoyatlarga oid

Insho
“Kiberjinoyatlarga oid”
Reja

1. 
   Kompyuter jinoyati
   
2. 
   Firibgarlar jinoyati
   
3. 
   Onlayin qonunbuzarliklar
   

Deyarli yarm asir kompyuter jinoyatlarining tarixiga ega(1967-yilda AQSHda birinchi kompyuter jinoyatlaridan biri SSSRda birinchi kompyuter jinoyati kata miqdordagi pulni o‘g‘irlash 1979-yilda Vilniyusda qayd etilgan). Kompyuter jinoyati bo‘yicha mahalliy ilmiy adabiyotlarining tarixshunosligi o‘n o‘ttiz yillardan oshdi. O‘nlab yillar davomida “kompyuter jinoyati” iborasi Amerka, keyin boshqa xorijiy adabiyotlarda, keyinchalik bizning mamlakatimizda keng qo‘llanila boshladi. Asosan kriminalogik va sotsiologik nuqtai nazaridan shuningdek huquqni muhofaza qilish organlarining amaliy fa’oliyatida. Rossiya jinoyat qonunchiligidan “kompyuter jinoyati” atamasi mommoligicha qolmoqda. Uning tarqalishi qanchalik keng bo‘lsa uning bejirimligi juda kata.

Firibgarlar odamlarni aldab uyini mashinasini va pulini olib qo‘yishadi. Barcha insonlar ularga ishonishadi. Lekin tushunib yetganida juda kech bo‘ladi. Ular esa afsuslanib qoladi. Firibgarlar bu ishni osongina amalga oshirishadi. Bu ishni hakkerlar amalga oshirishadi. Hakkerlar o‘z ishini ustasi sanaladi. Ular xar kuni 5-6 ta odamlarni aldaydi. Masalan uy sotamiz deb pulni olib aldab ketadi. Ishongan odam uni izlab topishxam bunga guvohlar yo‘q bo‘ladiaybini tan olmaydi. Mashina va uyini birovga sotaman deb o‘z nomiga rasmiylashtirib oladi. Odamlar esa nima qilishni bilmay ichki ishlarga beradi.Ular esa surishtirib xaqiqatni aniqlaydi. Bu firibgarlarga qarshi chora ko‘rishadi. U odamning puli, mashinasi yoki uyi qaytarib beriladi. Odamlar qonun borligidan faxirlanadi.
Hozirda kup bolalar onlayin o‘yinlar o‘ynashni va uni qandayligini bilishmaydi. Birinchi ular yul tikadi. Unda bolalar yutadi. Keyinchalik esa ishonib kata mablag‘ tikadi va mag‘lubiyatga uchraydi. Lekin u o‘yinni tuxtatmaydi va qarz bulib ketadi. Keyin esini yig‘ib olgach xamma joydan qarz olganini bilgach o‘z joniga qasd qilishga ham boradi va juda ko‘p siqiladi. Odamlar oldida bosh ko‘tarolmay qoladi. Bu yo‘ldanbolasini chiqarish uchun qo‘lidan kelgancha harakat qiladi. Lekin bola bu qilgan ishini juda kech tushunib yetadi. Buni to‘g‘irlash imkoni yuq bo‘ladi. U payti faqat uning ongini o‘yin egallagan bo‘ladi. Bola nima qilsa ham vaqtni orqaga qaytarib bo‘lmaydi. Bolalarga telefon bermasligimiz kerak. Har kuni baholarini ko‘zatib bilmaganlarini o‘rgatishimiz kerak. Bu yo‘lga kirmaslik insonni o‘ziga bog‘liq. U yaxshi o‘qib ota-onamni uyaltirmay desa bu yo‘lga kirmaydi. O‘qishlarini esa undan ham yaxshi bo‘lishini va yomonlarga tarbiya berib namuna bo‘lishi kerak. Bitta kitob o‘qigan bolani boshqaradi deb bejizga aytmaydi. Shuning uchun ko‘p kitoblar ham o‘qishimiz kerak.