Kichik biznes subyektlarining hisobi va hisobotini xalqaro standartlar asosida takomillashtirish

1 –jadval. Moliyaviy hisobotning asosiy majburiy shakllari [12] 
№ 
«Бухгalteriya hisobi tо‘g‘risida»gi 
Qonunda 
MHXSlariga muvofiq holda taklif etiladi 
1 
Buxgalteriya balansi 
Moliyaviy holat tо„g„risidagi hisobot 
2 
Moliyaviy natijalar 
tо„g„risidagi hisobot 
Foyda va zararlar hamda boshqa tо„plam 
daromadlar tо„g„risidagi hisobot 
4 
Pul oqimlari haqidagi hisobot 
Pul oqimlari haqidagi hisobot 
5 
Xususiy kapital tо„g„risidagi 
hisobot 
Xususiy kapitalning о„zgarishi 
tо„g„risidagi hisobot 
Izohlar, hisob-kitoblar va 
tushuntirishlar 
Izohlar, hisob siyosatining qisqacha tavsifi va 
boshqa tushuntirishlar 
Hisob va hisobotni xalqaro standartlar talablariga muvofiqlashtirish, shu asosda moliyaviy hisobotning 
dunyo miqyosida garmonizatsiyasiga erishish, ilg„or tajribalardan milliy darajada samarali foydalanish 
barcha mamlakatlar uchun eng dolzarb masaladir. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subektlarida 
buxgalteriya hisobini tashkil etishda «Moliyaviy hisobotni tayyorlash va taqdim etishning konseptual 
asoslari»da keltirilgan asosiy tamoyillarga asosan hisob va hisobot ishlari shakllantiriladi: 
Yuridik shaxs tashkil etmasdan tadbirkorlik faoliyati bilan shug„ullanuvchi shaxslar qonun hujjatlarida 
nazarda tutilgan tartibda buxgalteriya hisobni yuritadi va buxgalteriya (moliya) hisobotini taqdim 
etadi[1]” deb ta‟kidlangan. 
«Buxgalteriya hisobi to„g„risida»gi qonunga muvofiq O„zbekiston Respublikasi xalqaro andozalari 
asosida 23 ta (BHMS) standarti buxgalteriya hisobining milliy standartlarini ishlab chiqilgan. 
Tadqiqotlar shuni tasdiqladiki, O„zbekistonda moliyaviy hisobot xalqaro standartlarini qo„llashning 
asosiy muammolari quyidagilardan iborat: 
 MHXS alohida qoidalarini qo„llash amaliyoti masalalari bo„yicha mos keluvchi uslubiy 
ko„rsatmalar va izohlar mavjud emasligi tufayli amaldagi va yangi standartlarni mutaxassislar 
tomonidan qabul qilish qiyinligi hamda axborot yetishmasligi; -O„zbekistonda MHXSni qo„llash 

---

267 
amaliyoti umumlashtirilgan tahlilining mavjud emasligi; -MHXS bo„yicha mutaxassislar va 
malakali kadrlar yetishmasligi; -MHXS bo„yicha hisob va hisobot yuritish avtomatlashtirilgan 
dasturlari, shuningdek, ularga xizmat ko„rsatish bahosining yuqoriligi. 
Shu munosabat bilan MHXSni joriy etish, mamlakatimizda buxgalteriya hisobini isloh qilish, uni 
sifatli, obektiv, foydali va talab yuqori bo„lgan axborot yaratishning samarali vositasiga aylantirish 
yo„lidagi muhim qadam hisoblanadi. Axborotlardan foydalanuvchilarning moliyaviy hisobot 
axborotlariga qiziqishi ortib borishi sharoitida, uning ishonchliligini ta‟minlash muammosini hal 
qilishda axborotning roli oshib boradi. 
Milliy buxgalteriya hisobi tizimini xalqaro standartlar talablariga moslashtirish uchun, avvalo, 
BHMSlarni MHXSlarga moslashtirish zarur.
Buxgalteriya apparati va uning tarkibini belgilashda kichik tadbirkorlik subektlarda ishlab chiqarish 
faoliyatining hajmi va uning tarkibi bevosita ta‟sir ko„rsatadi. Shuningdek, buxgalteriya apparati va 
tarkibini tashkil qilishga korxonaning moliyaviy va investitsion faoliyati ham ma‟lum darajada ta‟sir 
ko„rsatadi (1–rasm).