Kimyo, fizika va hisoblash texnikasmmg so4nggi oln

3

---

1-BOB. F1ZIК TADQIQOT US1JLLARI HAQIDA 
TUSHUNCHA
Rejci:
1
. 
1. Fizikaviy tadqiqot usullarining unmmiy tasnifl
1.2. 
Modda 
I 
am ing sindirish 
ко 
'rsalgichi va molekuiyar
rejraksiya
1.3. Elektromagnit to'lqinlar haqida asosiy lushunchalar 
Biiger-Lam bert -Ber qomin i
1.4.
 Nazorat savotiar
1.5. Adabiyoilar
Tayanch atamalar
Fizikaviy tadqiqot usullari. Energetik olishlar. Asosiy 
(singlet) holat. Q olzg'algan (triplet) holat. Chastota. Tolqin 
uzunligi. Yadro gamma rezonans (YGR). Rentgen nurlari. 
Tebranma, aylanma, elektron olishlar. Optik spektroskopiya. UB 
spektroskopiya. 
IQ 
spektroskopiya. 
Magnetizm. 
Radio 
spektroskopiya. Yadro magnit rezonans (YMR) spektroskopiya. 
Elektron paramagnit rezonans (EPR) spektroskopiya. Difraksion 
analiz 
Usui lari. 
Elektronografiya. 
Neytronografiya. 
Rentgenografiya; Rentgenofaz analiz. Rentgenostruktur analiz 
(RSA). 
'
1,1, Fizikaviy tadqiqot usullarining umumiy tasnifl
iCimyoning 
muhim 
muammolaridan 
biri 
modda 
molekula!arming tuziiishini aniqlash va iclentifikatsiyalashdan 
iborat. O lgan asrlar davornida faqat kimyoviy usullardan 
foydalamshgan, bugungi kunda bu ishni takomillashtirish uchun 
fizikaviy usullar keng qollanilmoqda. Odatda kimyogar aw al 
dement analiz natijasiga ko'ra modda tarkibini, keyin esa uning 
tuziiishini aniqlaydi. Bularga qo4shimcha ravishda moddaning 
tuzilishi va tarkibidau tashqari, uning fizikaviy va kimyoviy 
xossalarmi tasnitlash ham dolzarb vazifalardan biridir. Oliinlar 
molekulalar maydonlarining oczaro ta’siri, olganiladigan modda 
motekuialarining nurlanishi yoki bu oqim ta’sirida zarrachalaming

---

xususiyatlarmi aniqlash bilan alohida qiziqishadi. Ana shu nuqtai- 
nazardan qollanadigan usullaming sezgirligi, aniqligi, amaliy 
bajarilishi uning imkoniyatlarini belgilaydi. 
Bu. fizikaviy 
xususiyatlar usulning to‘g‘ridan to‘g‘n vazifasi hisoblanadi. 
Fizikaviy usullami qoilab, olingan eksperiment natijaiari asosida 
modda molekulasining parametrlari va fizikaviy xususiyatlarim 
aniqlash fizikaviy tadqiqotning ikkinchi tomoni, va'ni teskari 
vazifasi hisoblanadi. Teskari vazifalar hamisha kutilgan xulosa 
uchun asos bo‘lmasligi ham mumkin. Bugungi kunda. teskari. 
vazifa asosida olingan natijalar samaradorligini oshirish uchun 
usullar va algoritmlar ishlab chiqildi hamda bu ish zamonaviy 
kompyuterlar zimmasiga yuklandi. Algoritmlardan foydalanib, 
olingan eksperiment natijalarini qayta ishlab chiqishda avtomatik 
tizimlar yaratish o‘ta muhim va dolzarb vazifaga aylandi.
Spektroskopik. usullar yordamida, ya’ni yangi moddaning 
nur ta’sirida yutilish yoki sochilish intensivligining chastota yoki 
toiqin uzunligiga mutanosibligi kuzatiladi. Bu usullar atom va 
molckulalaming energetik holatlarini o'rganishga imkoniyat 
yaratadi. Yutilgan nur intensivligini olchash bilan modda 
molekulasining ma’lum chastotali nur ta’sirida simmetriyasi, 
geometrik tuzilishi, elektron xossalari va boshqa xususiyattari 
aniqlanadi.