Kimyoning biologiya fanlari bilan integratsiyasi

JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS 
http://www.newjournal.org/  Volume–17_Issue-3_November_2022 
24 
R
1
– O – R
2
+ H
2
O → R
1
– OH + R
2
– OH 
Bu yerda R
1
va R
2
kislorod orqali bogʻlangan bioorganik molekulaning 
fragmentlari. 
Busiz 
oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi 
oziq moddalar 
ichaklarda 
oʻzlashtirilmaydi, ichaklarda faqatgina kichik fragmentlar soʻrilib oʻzlashtiriladi. Poli 
va disaxaridlar fermentlar ta’sirida gidrolizlanib monosaxaridlarga aylanganidan soʻng 
organizmda oʻzlashtiriladi.Tirik mavjudotlarning oʻsishi va normal yashashi uchun 
albatta energiya kerak boʻladi. Bu energiyani odam oqsillar, yogʻlar va uglevodlar 
shuningdek murakkab efirlar, amidlar, peptidlar hamda glikozidlarning oksidlanish 
jarayoni natijasida oladi. Koʻpgina biologik proseslarda masalan, oqsillar biosintezida, 
mushaklarning qisqarishida va boshqalarda ATF energiya manbai boʻlib xizmat qiladi: 
ATF
-4
+ H
2
O ↔ ADF
3-
+ HPO

2
4
+ H
+
∆G
0
= -30,5 kJ/mol 
ATF va ADF larning sintezi uchun zarur boʻlgan energiya esa glyukozaning 
hujayralarda oksidlanishi natijasida ajralib chiqadigan energiya hisobiga qoplanadi. 
Bufer eritmalar 1000 ml buffer eritmaning pH qiymatini bir birlikka oʻzgartirish 
uchun zarur boʻlgan (sarflanadigan) kuchli asos yoki kislotaning mollardagi miqdori 
bufer sigʻimi deyiladi. Bufer sistemalarning ahamiyati juda katta. Ular odam 
organizmida pH qiymatini oʻzgarmas saqlashda moddalar almashinuvi jarayonida 
muhimdir. Biologik sistemalarda pH qiymatining oʻzgarishi organizmning nobud 
boʻlishiga olib kelishi mumkin. Ayniqsa gidrokarbonatli, fosfatli va oqsilli buffer 
sistemalar organizmda muhim rol oʻynaydi. Qon umumiy bufer ta’sirining deyarli 
10%i karbonatli buferga toʻgʻri keladi.Fosfatli bufer sistema toʻqima va ba’zi biologik 
suyuqliklarning bufer sistemasi asosini tashkil etadi.Oqsilli bufer sistemalar 
aminokislotali, gemoglobinli va oksigemoglobinli buferlarga ajratiladi. Aminokislotali 
bufer sistemalar α-amonokislotalarning suvli eritmalarida bipolyar ion holiday 
uchraydi: 
R - CH - COOH R - CH - COO
-
NH
2
+
NH
3
Bufеr sistеmаlаr hujаyrа shirаsining kislotаligini аvtоmаtik rаvishdа bir хil ushlаb 
turаdi, ya’ni fеrmеnt vа gоrmоnlаrning fаоliyati uchun оptimаl shаrоit yarаtаdi. Sut 
emizuvchi hаyvоnlаrning qоnidа bufеr sistеmаlаr bo’lib, undа gidrоksid iоnlаrni 
bоg’lаb оluvchi kаrbоnаt kislоtа bo’ladi: 
ОH
-
+ H
2
CО
3
= H
2
О + HCО
3
-
Shuningdеk qоndа H
3
О
+
iоnlаrni bоg’lоvchi nаtriy gidrоqаrbоnаt iоnlаri ham 
bo’ladi: H
3
О
+
+ HCО
3
-
= H
2
О + H
2
CО
3

---