Kimyoviy reaksiya turlari

yutilishi yoki chiqishiga qarab sinflanadi. 
Dastlabki reagentlar va mahsulotlar sonining o‘zgarishi asosida kimyoviy 
reak- siyalami quyidagi tiplarga ajratishimiz mumkin: 
Kimyoviy reaksiyalar : 
1. Birikish reaksiyalarida ikki yoki undan ortiq moddadan bitta yangi modda 
olinadi: A+B+...=S; 
2H
2
+O
2
=2 H
2
O; SaO+SO
2
=SaSO
3
; 2Su+ O
2
=2CuO: 
2. Parchalanish reaksiyalari.

---

“PEDAGOGS” 
 international research journal ISSN: 
2181-4027
_SJIF: 
4.995
 
www.pedagoglar.uz
 

Volume-9, Issue-2, May - 2022
 
124 
Parchalanish reaksiyalarida bitta moddadan bir necha yangi moddalar hosil 
bo‘ladi:S=A+B+...; 
2 H
2
O=2H
2
+O
2
;
SaSO
3
=
SaO+SO
2
3. O‘rin olish reaksiyalarida oddiy modda murakkab moddaning tarkibiy 
qismi ornini oladi, natijada yangi oddiy va murakkab moddalar hosil 
bo‘ladi: 
AB + S = AC + B; 
Zn + 2HC1 = ZnCl
2
+ H
2
; Fe + CuS0
4
= FeS0
4
+ Cu. 
4. Almashinish reaksiyalarida murakkab moddalarning tarkibiy qismlari 
o‘zaro o‘rin almashadi: AB + CD = AD + BC; 
NaOH + HCl = NaCl + H
2
0; 
BaCl
2
+ Na
2
S0
4
= BaS0
4
+ 2NaCl. 
Kimyoviy reaksiyalarda ajralib chiqadigan energiya kimyoviy energiya deb 
ataladi. 
Kimyoviy energiyani issiqlik, nur, mexanik, elektr energiyasiga aylantirish 
mumkin. Ko‘pincha kimyoviy energiya issiqlik energiyasiga va aksincha issiqlik 
energiyasi kimyoviy energiyaga aylanadi. 
Kimyoviy reaksiyada ajraladigan yoki yutiladigan energiya miqdori 
reaksiyaning issiqlik effekti (Q) deb ataladi. 
Reaksiyaning issiqlik effekti hosil bo‘layotgan va uzilayotgan bog‘lar 
energiyasi farqi bilan aniqlanadi va kilojoullarda (kJ) ifodalanadi. 
Kimyoviy reaksiyalar davomida issiqlik (energiya) chiqishi yoki yutilishiga 
ham ekzotermik va endotermik reaksiyalarni farqlash mumkin. 
Issiqlik (energiya) chiqishi bilan boradigan reaksiyalar ekzotermik (ekzo- 
tashqari) reaksiyalar deb ataladi
Bu reaksiyalarda issiqlik effekti «+» (plyus) ishora bilan ko‘rsatiladi: 
Fe + S = FeS + 96 kJ; 
S + 0
2
= S0
2
+ 297 kJ. 

---