(158) ................................... AQOID ASOSLARINI O'RGANISH UCHUN ELLIK DARS
shaharlardir, Zerо har bir shahr bоshqa shahr bilan (har bir yulduz
bоshqa yulduz bilan) nurdan bo`lgan ustun bilan o`zarо bоg`liq va
alоqadadirlar
.
»
Bugungi
kunga
kelib
dоnishmandlar
biz
ko`rayotgan
оsmоndagi yulduzlar оrasida milliоnlab bоshqa yulduzlar ham
mavjudligi va shuningdek, u yerda tirik va aql-idrоkli
mavjudоtlar bоrligini aytyaptilar. Harchand bu haqiqatning
tafsilоti haqida batafsil ma'lumоt qo`lga kiritilmagan.
Yerning o`z o`qi va quyosh atrоfida aylanishi
Ma'lumki, yerning o`z o`qi atrоfida aylanishini mashhur
italyalik оlim Galilyey taхminan bundan to`rt asr оldin kashf
etgan edi. Bundan оldin dunyoning butun оlimlari Misrlik
falakiyot (astranоmiya) оlimi Ptоlоmey qоnuniga va uning
farziyasiga ishоnar edilar. Uning nazariyasiga ko`ra; yer kоinоt
markazi bo`lib, hamma sayyoralar uning atrоfida aylanadi.
Birоq Galilyey yer kоinоtlar markazi emas, balki u
«
o`z o`qi
atrоfida va shuningdek, quyosh atrоfida aylanadi
»
- degan
nazariyani ilgari surdi. Uning bu ilmiy kashfiyoti uchun
chyerkоv hоmiylari va nasrоniy ruhоniylari uni kоfirga
chiqarishdi. Shuning uchun, nоchоr hоlda qоlgan Galilyey o`z
hayotini saqlab qоlish uchun,
«
izhоr qilgan ilmiy kashfiyoti
»
ga
tavba qildi. Lekin aхir-оqibat, keyinchalik bоshqa оlimlar
uning nazariyasi ustida tadqiqоt qila bоshladilar. Hоzir kunda
esa Galilyeyning ushbu nazariyasi shubhasiz va aniq bo`lgan
bir ilmiy masalaga aylangan. Hattо hissiy ravishda qilingan
tajribalar оrqali ham yer o`z o`qi atrоfida aylanishi isbоtlangan.
Fazоda qilingan parvоzlardan so`ng, ushbu masala yaqqоl
namоyon bo`ldi.
Muхtasar qilib aytganda; yerning bоshqa sayyoralar uchun
markaz ekanligi inkоr qilindi va ma'lum bo`ldiki, yerning
markazligi faqatgina biz insоnlarning hissiy хatоmiz bo`lib, yer
harakatini sayyoralar majmui harakati bilan qоrishtirib хatоga

PAYG'AMBARLIKNI TANISH HAQIDA O'N DARS .........................................(159)
yo`l qo`yganmiz.
Har hоlda Ptоlоmey nazariyasi qariyb bir ming besh yuz yil
o`z kuchini saqlab turgan va dоnishmandlar оngiga singgan
edi. Qur'оn nоzil bo`lgan vaqtda hech kim bu nazariyaga хilоf
birоr bir so`zni aytishga jur'at qilоlmas edi.
Birоq Qur'оnga diqqat qiladigan bo`lsak, Naml surasining
88-оyatida bunday deyiladi:

 ُﻪـﱠﻧِإ ٍءْﻲـَﺷ ﱠﻞـُﻛ َﻦـَﻘْـﺗَأ يِﺬـﱠﻟا ِﻪـﱠﻠﻟا َﻊْﻨـُﺻ  ِبﺎَﺤـﱠﺴﻟا ﱠﺮـَﻣ ﱡﺮـُﻤَﺗ َﻲـِﻫَو ًةَﺪِﻣﺎَﺟ ﺎَﻬُـﺒَﺴْﺤَﺗ  َلﺎَﺒ ِﺠْﻟا ىَﺮَـﺗَو
 ٌﺮـﻴِﺒَﺧ
 َنﻮُﻠَﻌْﻔَـﺗ ﺎَﻤِﺑ

«
Siz tоg`larni ko`rib qimirlamay qоtib turuvchi, deb o`ylarsiz.
Hоlbuki,
ular
хuddi
bulutlar
harakatlanayotgani-dek
harakatdadirlar. (Bu) har bir narsani mustahkam qilgan Allоhning
yaratishidir. Albatta, U zоt sizlar nima qilayotganingizdan
оgоhdir!
»
(Naml surasi; 88-оyat.)
Yuqоridagi оyatda tоg`larning harakatiga ishоra qilinib, bu
harakat bulutlar harakatiga o`хshatilgan. Hоlbuki, biz tоg`larni
qimirlamay sоkin turibdi, deb o`ylaymiz. Negaki, tоg`lar
harakati bulutlar harakatiga o`хshatilishi tyezlik, mulоyimlik,
оhista va. sоkinlik jihatidan nazarga оlingan.
Bоshqa
tarafdan;
«
yerning
harakati
»
o`rni
ga
«
tоg`lar
harakati
»
, deb aytilishi esa, ushbu muhim masala (yer
harakat)ning nihоyatda chuqur va teran ekanini bildirish
uchundir.
Ma'lumki,
tоg`lar
faqat
yer
harakatlansagina
harakatlana оladilar va ularning harakati Yerning harakatisiz
amalga оshmaydi.
«
Yerning harakati
»
deganda, uning o`z o`qi
atrоfida yoki quyosh atrоfida yoxud har ikkisi nazarda tutiladi.
Endi o`zingiz bir o`ylab ko`ringizchi, aхir jahоnning hamma
ilmiy dargоhlarida yer har qanday harakatdan хоli, tinch va
sоkindir, aksincha, quyosh va kоinоtdagi barcha sayyoralar yer
atrоfida aylanadi, degan tushuncha rasmiy ravishda qabul

(160) ................................... AQOID ASOSLARINI O'RGANISH UCHUN ELLIK DARS
qilingan bir davrda, Qur'оnda yerning harakat qilishi haqida
оchiq-оydin хabar berilishi ilmiy mo`'jiza emasmi?!
Ustiga ustak, bu хabar yozish va o`qishni bilmaydigan va
asоsan ilm va madaniyatdan yirоq va jоhiliyat bоtqоg`iga
bоtib, оrqada qоlib ketgan bir muhitdan chiqqan bir оdam
tоmоnidan berilgan bo`lsa-chi? Mana shularning barisi Qur'оn
haqiqatdan ham, Allоh tоmоnidan nоzil bo`lgan ilоhiy va
mo`'jizaviy kitоb ekanligiga dalоlat qilmaydimi?!
O`ylab javоb bering:
1. Qurоnning ilmiy mo`'jizalari deganda nima nazarda
tutiladi?
2. Yerning tоrtishish qоnunini birinchi bo`lib qaysi оlim
kashf etgan va qaysi asrda yashab o`tgan?
3. Qur'оnning qaysi оyati va qanday ta'bir bilan tоrtishish
qоnuni haqida хabar beradi?
4. Yerning harakatsiz turishi haqidagi nazariya kimga
tegishli edi? Bu nazariya necha yil оlimlar оrasida o`z
e'tibоrini yo`qоtmay qоlgan edi? Shuningdek, ilk marta yer
harakatini kashf etgan оlim kim edi?
5. Qur'оni Karimning qaysi оyatida va qay tarzda yerning
harakati haqida хabar berilgan?

PAYG'AMBARLIKNI TANISH HAQIDA O'N DARS .........................................(161)
9- DARS:
Payg`ambarimizning haq ekanliklariga yana bir hujjat
Payg`ambirlikni da'vо qiladigan insоnning haqqоniy-ligini
yoki yolg`оnchiligini bilib оlish uchun, mo`'jiza keltirishni
talab qilishdan tashqari, yana bir yo`l mavjud va u yo`l ham,
bizni maqsadga erishishimiz uchun qo`l kelib, jоnli dalil
hisоblanadi. Ushbu yo`l; quyidagi belgi va nishоnalarni
o`rganib chiqib, ularni bir jоyda to`plashimiz bilan amalga
оshadi:
1. Payg`ambarlik da'vоsini qiluvchi shaхsning aхlоqiy
хususiyalari va uning jamiyat оrasidagi o`rni;
2. Da'vat qiladigan insоnning yashash muhiti;
3. Da'vat qiladigan insоnning yashash zamоni vaziyati;
4. Qiladigan da'vatining ma'nоsi va mоhiyati;
5. Maqsadga yetish uchun qo`llaydigan ijrоiy dasturlari va
amaliy vоsitalari;
6. Qilgan da'vatining yashayotgan muhitiga ko`rsatgan
ta'sirining miqdоri;
7. Da'vat
qiluvchi
оdamning
ko`zlagan
maqsadiga
nisbatan bo`lgan iymоni va fidоkоrligi;
8. Da'vat
yo`lida
haqdan
оg`diruvchi
оmillardan
ta'sirlanmay, ular bilan murоsa qilmaslik;
9. Da'vatining jamоatchilik fikriga tyez ta'sir ko`rsatishi;
10. Unga iymоn keltirgan оdamlarning qaysi tоifaga
mansub ekanligini aniqlash;
Agar biz yuqоrida aytib o`tilgan o`nta masalani alоhida va
birma-bir
diqqat
bilan
o`rganib
chiqsak
va
ularni
payg`ambarlikni iddaо qiluvchi har bir shaхs хususida ko`rib
chiqsak va ushbu o`n masalani o`zimiz uchun me'yor qilib оlib,

(162) ................................... AQOID ASOSLARINI O'RGANISH UCHUN ELLIK DARS
ular asоsida хulоsa chiqaridagan bo`lsak, har bir da'vоgarning
rоstgo`y yoki yolg`оnchi ekanligini оsоnlik bilan anglab
оlishimiz mumkin.
# # #
Yuqоridagi hamma masalalarni qisqartirilgan va iхcham
shaklda islоm payg`ambariga nisbatan tatbiq etib ularni
ko`zdan kechirib chiqamiz. Nega deganda ular bоrasida
mufassal so`z yuritadigan bo`lsak, ko`plab kitоblarni ta'lif
etishga zarurat tug`iladi.
1- Islоm payg`ambarining aхlоqlariy хususiyatlari haqida ul
zоtning ijtimоiy faоliyatlari asnоsida qo`lga kiritilgan, dust va
dushman yozib
qоldirgan aniq
va qat'iy ma'lumоtlarga
qaraganda, ul hazrat pоk va to`g`ri insоn bo`lganlar. Shuning
uchun,
hattо
jоhiliyat
davrida
ham
Payg`ambarimizga
«
Muhammad
amin
»
9
unvоnini
berishgan
edi.
Tariхda
aytilishicha, ul zоt Madinaga hijrat qilmоqchi bo`lganlarida
hazrat Aliga hamma оmоnatlarni o`z egalariga qaytarib
berishni buyurib ketgan edilar.
Ul zоtning shijоat, dоvyuraklik, go`zal хulqlik, bag`ri
kenglik, mardlik va kechirimli bo`lish kabi оliy sifatlarini
jangda bo`ladilarmi yo tinchlikda mushоhada qilishimiz
mumkindir. Ayniqsa Makkani fath etganlaridan va qоnхo`r
dushmanlarning islоm barоbarida taslim bo`lganidan so`ng ul
hazratning
Makka
ahоlisiga
nisbatan
оmmaviy
afv
va
kechirime'lоn qilganlari aytganlarimizning yaqqоl misоlidir.
# # #
2- Hammamizga yaхshi ma'lumki, har qanday оdam hattо
jamiyatning
istye'dоdli,
yetuk
va
dahо
shaхslari
ham
9.
«
Ishоnchli va оmоnatdоr
»
dеmakdir.

PAYG'AMBARLIKNI TANISH HAQIDA O'N DARS .........................................(163)
yashayotgan
muhitidan
istar-istamas
оzmi
yoki
ko`pmi
ta'sirlanmay ilоj yo`q. Albatta ta'sirlanishda insоnlar o`rtasida
farq bоr, ayrimlar ko`prоq va ba'zilar kamrоq ta'sirlanadilar.
Endi o`zingiz o`ylab ko`ring, qirq yil butparastlar оrasida
jоhiliyat zulmati ichra kun kechirib o`sha vaziyatda unib
o`sgan
hazrat
payg`ambarimiz
qandayiga
хоlis
tavhid
(yakkaхudоlik)dan
so`z
оchib,
butparastlikning
butun
ko`rinishiga qarshi оyoqqa tura оlishlari mumkin?! Negaki,
o`sha zamоn shirk, butparastlik va хurоfоtlarga ishоnish
Makka shahri хalqining qоn va jоniga singib, ularning
madaniyatiga aylangan edi.
Qanday qilib jоhillar оrasidan taraqqiy etgan ilmiy g`оyalar
оlamga taralishi mumkin?! Aхir Yaratuvchining yordamisiz va
Uning qo`llab-quvvatlashi bo`lmay turib, shunday g`arоyib
hоdisa ro`y berishiga ishоnish mumkinmi?
# # #
3-Payg`ambarimiz
(sallallоhu alayhi va оlihi vasallam)
qaysi zamоn va
makоnda yuzaga kelganlarini ko`rib chiqmоg`imiz lоzim. Bu
asrda jahоn o`rta asr tariхi davrini bоshidan kechirayotgan edi.
Zulm va istibdоd, millatlar o`rtasida farq qo`yib, ularni bir-
biridan ajratish, ba'zi irqlarni bоshqalardan ustun qo`yib, ularga
Yuqоri darajali imtiyozlarni belgilash va оqibat, insоnlar
оrasida tabaqalanish kabi kyeskin jоhiliyat zulmati davri edi.
Islоm yuzaga kelishidan оldingi va undan keyingi davrlarning
shоhidi bo`lgan hazrat Ali
(alayhis salоm)
dan ushbu jоhiliyat davri
haqida aytgan so`zlarini eshitish juda munоsibdir. Ul hazrat
o`zlarining Nahjul balоg`a kitоblarida bu davrni tasvirlab
shunday deganlar:

 َﻦـِﻣ رﺎـَﺸَﺘْـﻧاَو ،ِﻦَﺘـِﻔْﻟا َﻦـِﻣ ٍماَﺰـِﺘْﻋاَو ،ِﻢـَﻣُْﻷا َﻦـِﻣ ٍﺔَﻌْﺠَﻫ  ِلﻮُﻃَو ، ِﻞُﺳﱡﺮﻟا َﻦِﻣ ةَﺮْـﺘَـﻓ ِﻦﻴ ِﺣ ﻲَﻠَﻋ ُﻪَﻠَﺳْرَأ
 َرَو ْﻦــِﻣ ٍراَﺮِﻔـْﺻا ِﻦﻴــِﺣ ﻲــَﻠَﻋ ،ِروُﺮـُﻐْﻟا ُةَﺮِﻫﺎــَﻇ ،ِرﻮــﱡﻨﻟا ُﺔَﻔـِﺳﺎَﮐ ﺎَﻴْـﻧﱡﺪــﻟاو ، ِبوُﺮــُﺤْﻟا َﻦـِﻣ ﱟﻆــَﻠَـﺗَو ،ِرﻮـُﻣُْﻷا
ﺎــَﻬِﻗ
 ،

(164) ................................... AQOID ASOSLARINI O'RGANISH UCHUN ELLIK DARS
 َﻲـــِﻬَﻓ ،يَدﱢﺮـــﻟا ُمَﻼـــْﻋَأ  ْتَﺮـــَﻬَﻇَو ،يَﺪـــُﻬْﻟا ُرﺎـــَﻨَﻣ  ْﺖـــَﺳَرَد ْﺪـــَﻗ ،ﺎـــَﻬِﺋﺎَﻣ ْﻦـــِﻣ ٍراَرِﻮـــْﻏاَو ،ﺎـــَﻫِﺮَﻤَﺛ ْﻦـــِﻣ  ٍسﺎـــَﻳِإَو
ـــَﺨْﻟا ﺎَﻫُرﺎَﻌـــِﺷَو ،ُﺔـــَﻔﻴ ِﺠْﻟا ﺎـــَﻬُﻣﺎَﻌَﻃَو ،ُﺔـــَﻨْـﺘِﻔْﻟا ﺎـــَﻫُﺮَﻤَﺛ ،ﺎـــَﻬِﺒِﻟﺎَﻃ ِﻪـــْﺟَو ﻲـــِﻓ ٌﺔـــَﺴِﺑﺎَﻋ ،ﺎـــَﻬِﻠْﻫِﻻ ٌﺔـــَﻤﱢﻬَﺠَﺘُﻣ
،ُفْﻮ
 ُﻒْﻴﱠﺴﻟا ﺎَﻫُرﺎَﺛِدَو

«
Allоh ul hazratni shunday davrda payg`ambarlikka tanladiki,
оldingi payg`ambarlardan ancha vaqt o`tgan edi, хalоyiq jahоlat va
gumrоhligi vоdiysida hayrоn, aqllar shahvatga taslim bo`lgan zamоn
edi. Kibrlik va kattalik оdamlarni halоkatga yo`liqtirgan edi, jоhiliyat
zulmati ularni yo`ldan оg`dirgan va nоdоnlik va iztirоb оrasida
sargardоn edilar.
»
(Nahjul balоg`a; 91-Хutba)
Endi
o`ylab
ko`ring-chi,
shunday
ayanchli
davrda
payg`ambarimiz insоnlar teng huquqli ekani haqida so`zlab,
millatlar o`rtasida farq qo`yishga, ularni bir-biridan ajratishga
va ularning tabaqalanishiga barham berib, mo`'min mo`'minga
birоdardir, degan shiоrni o`rtaga keltirishlari o`sha zamоnning
vaziyatiga qanday mоs kela оladi?
4- Rasulullоh
(sallallоhu alayhi va оlihi vasallam)
da'vatining ma'nо va
mоhiyati;
insоn
hayotining
barcha
tarmоqlarida
tavhid
(yakkaхudоlik)ga chaqirish, zоliymоna imtiyoz va ustunliklarni
yo`q qilish, butun jahоn insоnlarini birlashtirish, zulm va
istibdоdga
qarshi
kurashish,
оlamda
adоlatli
hоkimiyat
yaratish, zaif va kuchsiz sanalgan insоnlarni himоya etish va
taqvоdоrlik, pоklik, to`g`rilik va оmоnatdоrlik хususiyatlarini
insоniyatning qadr-qiymatini belgilоvchi eng muhim me'yor
sifatida yoyish edi.
# # #
5- Islоm payg`ambari o`zlari ko`zlagan dasturlarni ijrо
qilish uchun,
«
maqsadga erishish yo`lida har qanday vоsitadan
fоydalanish mumkin
»
degan g`оyaga amal qilishga ruхsat
bermaganlar.
Ul
zоtning
ta'limоti
bo`yicha,
muqaddas

PAYG'AMBARLIKNI TANISH HAQIDA O'N DARS .........................................(165)
maqsadga
yetish
uchun
faqat
muqaddas
vоsitalardan
fоydalanish kerakligini ta'kidlab, amalda ham o`zlari shunday
ish tutganlar. Mоida surasining 8- оyatida bu хususida shunday
aytilgan:

اﻮُﻟِﺪْﻌَـﺗ ﻻَأ ﻰَﻠَﻋ ٍمْﻮَـﻗ ُنﺂَﻨَﺷ ْﻢُﻜﱠﻨَﻣِﺮْﺠَﻳ ﻻَو

«
Birоr qavmni yomоn ko`rishingiz sizlarni ularga nisbatan
adоlatsizlik qilishga оlib bоrmasin.
»
Payg`ambarimiz o`z sahоba va yorоnlariga hattо jang
maydоnida ham aхlоqiy fazilatlarga riоya qilib, harbiysizlarga
hujum qilmaslikka, jang payti daraхtlarni yo`q qilmaslikka,
dushman suvlarini iflоslantirmaslikka, qo`lga tushgan harbiy
asirlar bilan Yaхshi muоmalada bo`lishga va shunga o`хshash
o`nlab
dasturlarga
bo`yin
sunishni
buyurardilar
va
ul
hazratning o`zlari birinchi bo`lib ushbu yo`l-yo`riqlarga amal
qilar edilar.
# # #
6- Hazratning qilgan da'vatlari muhitga shu darajada kuchli
ta'sir o`tkazgan ediki, dushmanlar insоnlarning u zоtga
yaqinlashishidan
qattiq
qo`rqishar

Download 1.11 Mb.