Kirish § Astronomiyaning predmeti va vazifalari

§ 4. Astronomiyaning amaliy va mafkuraviy ahamiyati

Astronomiya va uning usullari zamonaviy jamiyat hayotida katta ahamiyatga ega. Vaqtni o'lchash va insoniyatni aniq vaqtni bilish bilan bog'liq masalalar endi maxsus laboratoriyalar-vaqt xizmati, odatda astronomik muassasalarda tashkil etilgan vaqt xizmatlari tomonidan hal qilinadi.
Astronomik yo'nalish usullari, boshqalar qatori, navigatsiya va aviatsiyada, so'nggi yillarda esa kosmonavtikada keng qo'llanilmoqda.
Milliy iqtisodiyotda keng qo'llaniladigan taqvimni hisoblash va tuzish ham astronomik bilimlarga asoslanadi.
Geografik va topografik xaritalarni tuzish, dengiz oqimlari va oqimlarining boshlanishini oldindan hisoblash, foydali qazilmalar konlarini aniqlash uchun yer yuzasining turli nuqtalarida tortishish kuchini aniqlash- bularning barchasi astronomik usullarga asoslangan.
Turli xil samoviy jismlarda sodir bo'layotgan jarayonlarni o'rganish astronomlarga materiyani yerdagi laboratoriya sharoitida hali erishilmagan holatlarda o'rganishga imkon beradi. Shuning uchun astronomiya, xususan, fizika, kimyo, matematika bilan chambarchas bog'liq bo'lgan astrofizika rivojlanishiga hissa qo'shadi va ular barcha zamonaviy texnologiyalarning asosi ekanligi ma'lum. Aytish kifoya, atom ichidagi energiyaning roli haqidagi savol birinchi marta astrofiziklar tomonidan qo'yilgan va zamonaviy texnologiyalarning eng katta yutug'i - sun'iy osmon jismlarini (sun'iy yo'ldoshlar, kosmik stantsiyalar va kemalar) yaratish astronomik bilimlarsiz umuman tasavvur qilib bo'lmaydi.
Astronomiya olam tuzulishi haqidagi ilmiy dunyoqarashni shakllantirishdagi roli juda katta, chunki u Yerning va u bilan birga insonning atrofimizdagi dunyoda, koinotdagi mavqeini belgilaydi.
Samoviy hodisalarni kuzatish bizga ularning haqiqiy sabablarini to'g'ridan-to'g'ri aniqlash uchun asos bermaydi. Ilmiy bilim bo'lmasa, bu ularni noto'g'ri tushuntirishga, xurofotlarga, hodisalarning o'zlarini va alohida samoviy jismlarni ilohiylashtirishga olib keladi. Masalan, qadimgi davrlarda Quyosh, Oy va sayyoralar xudolar deb hisoblangan va ularga sig'inishgan. Barcha dinlar va butun dunyoqarash Yerning Markaziy mavqei va uning harakatsizligi g'oyasiga asoslangan edi. Odamlarda ko'plab xurofotlar Quyosh va Oy tutilishi, kometalar paydo bo'lishi, meteorlar va bolidlar paydo bo'lishi, meteoritlarning tushishi va boshqalar bilan bog'liq edi (va hozir ham hamma ham ulardan ozod qilinmagan). meteorlar osmonga vafot etgan odamlarning ruhlari uchib ketgan sifatida qabul qilinishi va hokazo.
Astronomiya samoviy hodisalarni o'rganib, samoviy jismlarning tabiati, tuzilishi va rivojlanishini o'rganib, Koinotning moddiyligini, uning vaqt va makonda tabiiy, tabiiy rivojlanishini hech qanday g'ayritabiiy kuchlarning aralashuvisiz deb baxolaydi.
Astronomiya tarixi shuni ko'rsatadiki, bu materialistik va idealistik dunyoqarashning shiddatli kurashining sahnasi bo'lgan va shunday bo'lib qolmoqda. Hozirgi kunda ko'plab oddiy savollar va hodisalar endi ushbu ikki asosiy dunyoqarashning kurashini aniqlamaydi yoki keltirib chiqarmaydi. Endi materialistik va idealistik falsafalar o'rtasidagi kurash yanada murakkab masalalar, murakkab muammolar sohasida davom etmoqda. Bu materiya va Koinotning tuzilishi, ham alohida qismlarning, ham butun Koinotning paydo bo'lishi, rivojlanishi va kelajakdagi taqdiri haqidagi asosiy qarashlarga taalluqlidir.