Kirish 1-bob. Xorijiy mamlakatlarda buxgalteriya hisobi to'g'risida umumiy tushuncha

1-BOB. XORIJIY MAMLAKATLARDA BUXGALTERIYA HISOBI TO'G'RISIDA UMUMIY TUSHUNCHA
1.1 moliyaviy va boshqaruv hisobi
Kompaniyaning moliyaviy natijalarini hisobga olish, ularni tahlil qilish va taktik va strategik xarakterdagi boshqaruv qarorlarini qabul qilish tartibga solinadigan bozor iqtisodiyotida Markaziy o'rinni egallaydi.
XIX - XX asr oxirlarida. V. buxgalteriya tizimi nisbatan mustaqil ikkita quyi tizimga bo'lindi: moliyaviy va ishlab chiqarish, ishlab chiqarish hisobi keyinchalik boshqaruv tizimiga aylandi.
Moliyaviy buxgalteriya hisobida xarajatlar (umuman tashkilot uchun) va tashkilotning daromadlari, debitorlik va kreditorlik qarzlarining holati, fondlarning (kapitalning) holati, moliyaviy natijalar, mol-mulk va boshqalar to'g'risida ma'lumotlar shakllantiriladi.
Boshqaruv hisobida korxonaning ishlab chiqarish xarajatlari to'g'risidagi ichki ma'lumotlari shakllantiriladi. Shu bilan birga, ishlab chiqarish xarajatlari turlari, xarajatlar moddalari, ularning paydo bo'lish joylari, ya'ni tarkibiy bo'linmalar, shuningdek javobgarlik markazlari (tegishli xarajatlar uchun kim javobgar) bo'yicha hisobga olinadi.
Chet elda moliyaviy natijani aniqlashning asosi buxgalteriya standartlari bo'yicha xalqaro qo'mita normalari va 1978 yilda Evropa iqtisodiy hamjamiyatining to'rtinchi direktivasi tomonidan foydalanish uchun tavsiya etilgan xarajatlar-chiqarish usulidan foydalanishdir.
Buning asosi moliyaviy natijani moliyaviy buxgalteriya hisobidagi xarajatlar bilan taqqoslash orqali aniqlashdir, xarajatlar faqat elementlar bo'yicha hisobga olinadi, bu esa buxgalteriya hisobida yangi yaratilgan qiymat va moliyaviy natijani aniqlashga imkon beradi.
Umumiy moliyaviy natija frantsuz va Anglo-sakson buxgalteriya tizimlarining xususiyatlarini saqlab qolishni ta'minlaydigan ikkita variant bilan belgilanadi Poponova N. A. rivojlangan mamlakatlardagi korxonalar hisobotining ba'zi xususiyatlari / / Moliya.-1994.-№9.50-51-betlar.. Frantsuzcha versiyada korxonaning umumiy natijasi operatsion, moliyaviy va favqulodda natijalarni yig'ish orqali aniqlanadi.
Moliyaviy buxgalteriya hisobi o'z balans manbalarining o'ziga xos og'irligiga va aylanma mablag'larning aylanish tezligiga, davr uchun moliyaviy natijalarga va firma mablag'lari va manbalarining likvidlik darajasiga qarab (tavakkalchilik, doimiy e'tibor, normal ishlash, kengayish) zonalari bo'yicha kompaniyaning moliyaviy holatini aniqlashga mo'ljallangan. Bu majburiy va davlat tomonidan tartibga solinadi. Sharqiy Evropa mamlakatlarida moliyaviy buxgalteriya hisobini yuritish majburiyati quyidagi uchta ko'rsatkichdan oshib ketganda yuzaga keladi: xodimlar soni - 50 kishi, balans natijasi - 1 million. EKYU, yillik sotish hajmi 2 million EKYU. Soddalashtirilgan versiya balans tuzilgan sanada ushbu uchta limitning ikkitasidan oshmaydigan firmalar tomonidan qo'llaniladi.
Faoliyatning har bir turi uchun xarajatlar mahsulot ishlab chiqarish (sotish) bilan taqqoslanadi va moliyaviy natija aniqlanadi. Anglo-sakson versiyasida moliyaviy natija korxonaning funktsiyalari bilan belgilanadi: ishlab chiqarish, sotish va boshqarish.
Boshqaruv buxgalteriyasida moliyaviy natija mahsulotlar va shu asosda faoliyatning ichki va tashqi segmentlari bo'yicha aniqlanadi.
Boshqaruv buxgalteriya hisobi mahsulotlar, javobgarlik markazlari, yangi texnologik echimlar, mamlakat ichida va undan tashqarida amalga oshirish zonalari, amalga oshirish kanallari, xaridorlar toifalari, aholi guruhlari va taktik va strategik qarorlar qabul qilinadigan boshqa pozitsiyalar bo'yicha moliyaviy natijalarni aniqlash uchun ishlatiladi. Boshqaruv buxgalteriya hisobi o'rta va yirik firmalar tomonidan qo'llaniladi.
Faoliyat segmenti-bu xarajatlarni ishlab chiqarish bilan taqqoslashning moliyaviy natijasi aniqlanadigan har qanday pozitsiya. Ular ichki (mahsulotlar, javobgarlik markazlari) va tashqi (mahsulotga bo'lgan yangi ehtiyojlar, sotish zonalari va kanallari, vakolatxonalar va boshqalar) ga bo'linadi.