Kirish i-bob. Til va ong haqida umumiy tushuncha

Mavzu: Til va ong munosabatlari.
Mundarija:
KIRISH…………………………………………………………………………….2
I-BOB. TIL VA ONG HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA…………………..5

1. 
   Ongning strukturaviy tuzilishi…………………………………………………5
   
2. 
   Ongning muhim psixologik ta’rifi……………………………………………..9
   
3. 
   Til ijtimoiy hodisa…………………………………………………………….12
   

II-BOB. TIL VA UNING VAZIFASI. TILNING TA’RIFLARI……...……...17
2.1 Tilning paydo bo’lishi va rivojlanishi haqida…………………………………17
2.2 Tilning insonlar uchun xizmat qilishda zamonaviy qoidalarning ahamiyati...23
XULOSA……………………………………………………………………………
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR…………………………………………..


KIRISH
Mavzuning dolzarbligi: Agar umumiy tillarni oladigan bo'lsak, u ko'pincha insonning fikrlash, muloqot qilish va o'zini namoyon qilish vositasi bo'lib xizmat qiladigan belgilar tizimi sifatida aniqlanadi. Ushbu tizim tufayli atrofdagi dunyoni bilish, shuningdek, yaxlit shaxsni shakllantirish va shakllantirish amalga oshiriladi. Falsafadagi ong va til bir-biri bilan shunchalik chambarchas bog'liqki, ularni ajratib bo'lmaydi. Bundan tashqari, ko'plab tibbiy tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, mantiq va to'g'ri so'z yaratish doirasiga mos keladigan malakali va izchil nutq sog'lom inson ongining ajralmas qismidir. Til nafaqat ma'lumotni saqlash va uzatishning o'ziga xos vositasi, balki inson xatti-harakatlarini boshqarish vositasidir, chunki u insonning imo-ishoralari va mimikalaridan ajralmasdir.
Til va ong bir-biriga o'zaro ta'sir qiladi, buning natijasida ularni boshqarishni o'rganish mumkin. Nutqning tizimli rivojlanishi bilan inson ongida ijobiy o'zgarishlar, ya'ni sodir bo'layotgan hamma narsani ob'ektiv tahlil qilish va to'g'ri qaror qabul qilish qobiliyatini ham aniqlash mumkin. Hozirgi vaqtda ko'plab olimlar ushbu sohada keng qamrovli tadqiqotlar olib borishmoqda, bu tushunchalar o'rtasidagi yangi munosabatlarni ochib berishmoqda. Tez orada bizning zamonamiz olimlari va faylasuflari bizni inson psixikasining ushbu sohasidagi yangi kashfiyotlar bilan quvontirishiga ishonmoqchiman, buning natijasida insoniyat ushbu mavzu bo'yicha yangi tadqiqotlar olib borishda davom etadi.
Odam nima qilsa, doimo gapiradi, ishlaganda yoki dam olayotganda ham tinglaydi yoki o'ylaydi. Yurish yoki nafas olish kabi gapirish inson tabiatiga xosdir. Biz kamdan-kam hollarda til nima va boshqa odamlar bilan qanday muloqot qilish mumkinligi haqida o'ylaymiz? Tilning bizga ta'siri shunchalik universalki, bu tug'ma qobiliyatmi yoki biz uni asta-sekin o'zlashtirib, gapirishni o'rganamizmi, buni aniq va aniq aytish qiyin. Bir narsa aniqki, insonning dunyoga, boshqasiga va o'ziga bo'lgan munosabatlarining xilma-xilligida o'z borligini anglashi ko'p jihatdan uning tilining imkoniyatlari bilan belgilanadi. Til unga psixosomatik tajribasining cheklovlarini engib o'tish, undan tashqariga chiqish va hayotiy, kognitiv va kommunikativ ehtiyojlarini qondirish uchun zarur shart-sharoitlar va vositalarni beradi.
Tilning ongli faoliyatdagi bunday fundamental roli insonning tabiiy (aqliy va jismoniy) va madaniy-tarixiy tabiati bilan belgilanadi. Inson tilni o'z hayotining vositasi sifatida yaratdi, uning yordami bilan qanday qilib moslasha oladi muhit, tabiat sirlarini ochib beradi va unga ta'sir qiladi va o'z ong va fikrlarini, kechinmalarini, istaklarini, xotiralarini ifodalaydi, boshqa odamlarga nimadir yetkazadi.
Har birimiz tug'ilganimizdanoq tilni odamlarning muloqot qilish vositalari, qoidalari, normalari tayyor, mavjud to'plami sifatida qabul qilamiz. U o'z fikrlarini boshqasiga yozma yoki og'zaki nutq shaklida etkazish uchun ulardan foydalanadi. Nutq til qoidalariga muvofiq qurilsa, u boshqa odamga tushunarli bo'ladi. Bizning nutqimiz - bu tildan ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lgan aloqa vositalarining izchil to'plami sifatida foydalanish qobiliyatidir. "Nutq in'omi" (ajoyib tilshunos F. Sossyurning ifodasi) - bu insonning aqliy va tana tubidan "o'sadigan", aniq biogenetik qaramlikka ega bo'lgan va tildan foydalanadigan qobiliyat. Nutq va til o‘rtasidagi farqning tafsilotiga to‘xtalmasdan, ularning tarix, madaniyat, jamiyat, insoniy muloqot, inson ruhiyati va tanasida ildiz otgan aloqalari umumiyligini ko‘rsatib o‘tamiz. Til va ongning konjugatsiyasi, uning ong harakatlaridagi roli bizni ko'proq gapirishga majbur qiladi og'zaki ongli inson tanasining faoliyati. Nutqda mujassamlangan til, insonning kundalik hayoti va muloqotdagi ehtiyojlari va maqsadlariga muvofiq ongda, bilish va baholashda, qaror qabul qilishda, saqlashda, ko'paytirishda va o'z tajribasini odamlarning boshqa avlodlariga etkazishda. Tana, uning organlari, psixika va ong nutq xususiyatlari bilan "singdirilgan". tanish Ular belgilovchi (harf, rasm yoki tovush shaklida) va ishora qiluvchi (so'z yoki tushunchaning ma'nosi) o'rtasidagi munosabat deb ataladi. Til belgisi, qoida tariqasida, tilning minimal birligini ko'rgan so'zga mos keladi. Har qanday belgining biron bir hodisa, xususiyat, munosabatni belgilash qobiliyati odatda uning qiymati yoki tushunchasi deb ataladi. Masalan, tosh tushunchasi qattiqlik, tortishish kuchi, shakl kabi xususiyatlarga ega bo'lgan narsa bilan bog'lanadi.Tosh tushunchasini yoki "tosh" so'zining ma'nosini tashkil etuvchi xususiyatlar to'plami hech qanday tarzda bog'liq emas. alfavit belgilari yoki talaffuz qilingan tovushlarning ixtiyoriy ketma-ketligi bilan. tosh, kim ifodalaydi. Bu tushunchani har qanday belgi - belgilovchi bilan ifodalash mumkin, buni turli tillarda yozilishi va talaffuzi tasdiqlaydi. Shunday qilib, biz buni sezamiz belgi va ma'no, belgi va belgi o'rtasidagi bog'liqlik o'zboshimchalik bilan, bular. belgi tomondan ham, ma'no tomondan ham hech narsa bilan belgilanmaydi. Belgi va ma'no o'zaro ta'riflanadi: belgi har doim muhim narsadir va ma'no belgi bilan ko'rsatilgan, yozma, tasvirlangan yoki tovush shaklida ifodalangan narsadir.
Shuni ta'kidlash kerakki, "belgi" atamasining o'zi antik falsafadan to hozirgi kompyuter simulyatsiyasigacha uzoq tarixga ega.
Allaqachon Aflotun tilning predmetlarni bildiruvchi bilan belgi o‘rtasidagi o‘xshashlik munosabati orqali ifodalash qobiliyatini tilning kelishuv, kelishuv asosida harakat qilish qobiliyatidan ajratadi. Belgining o'zboshimchaligi stoiklarda aniqroq ko'rinadi. Belgilovchi deganda ular idrok etilayotgan narsani, ishora orqali anglashilgan narsani nazarda tutgan.