Kirish. II. Asosiy qism: Media tushunchasining mazmun mohiyati

2. Mediata’limning rivojlanish jarayoni.
Mediata’limdan ko’zlangan asosiy maqsad mediasavodxonlikni shakllantirishdir. Boisi savodxonlikning aynan shu turi insonga axborot maydonida televideniye, radio, video, kinematograf, matbuot, internet, media-madaniyatning tilini tushunishga axborotlarni tahlil etish yo’li bilan qabul etishga, axborotlardan faol foydalanishga yordam beradi. Mediasavodxon odam sotsiomadaniy, siyosiy konteksdagi medianing faoliyatini tahlil etish, baho berish qobiliyatga ega bo’ladi.
Uning sabablari, bilim, ko’nikma va malakalariga (ko’rsatkichlari:
motivatsion, axborot, amaliy-tezkor, uslubiy faoliyati, ijodiy) ega bo’lib, barcha yoshdagi ta’lim oluvchilarga mediata’lim bilimlarini targ’ib qilish.
Mediakompitentlik “OAVga nisbatan malakali, mustaqil, ijodiy va ijtimoiy mas’uliyatli harakat qilish” qobiliyatini anglatadi. Yana bir tadqiqotda mediakompitentlikning shakllanishiga asos bo‘ladigan 5 ta ko‘nikmalar bloki, jumladan, ommaviy axborot vositalari taqdim etayotgan narsalarni tanlash va undan foydalanish; o’z media-mahsulotini ishlab chiqish va h.k. Shaxsning integral sifati sifatida mediakompitentligi quyidagi ko’rsatkichlar orqali namoyon bo’ladi:
Motivatsion (OAV va OAV matnlari bilan aloqa qilish motivlari);
Kontakt (chastotali media matnlari bilan aloqa);
Axborot (media madaniyati, ommaviy kommunikatsiyalar nazariyasini bilish);
Pertseptiv (media matnlarini idrok etish qobiliyati);
Sharhlovchi/baholovchi (jamiyatdagi ommaviy axborot vositalari faoliyati jarayonini va media matnlarni tanqidiy tahlil qilish qobiliyati);
Amaliy va operatsion – ommaviy axborot vositalari va media matnlarni tanlash, o’z media matnlarini yaratish / tarqatish qobiliyati);
Ijodiy – ommaviy axborot vositalarining faoliyati bilan bog’liq
ijodkorlikning namoyon bo’lishi.
Xulosa qilib aytish mumkinki, mediakompitentlikni rivojlantirish hozigi globallashuv davrining muhim vazifalaridan biriga aylandi.
Mediakompitentlik o’qituvchilarning faoliyati davomida media makondan axborot va mediamatnlardan to’g’ri tanlay olishi va samarali foydalanishi muhim o’rin tutadi. Mediakompitentlikda media-ta’lim faqat faktik va yo’naltirilgan bilimlarni o’zlashtirish bilan chegaralanib qolmaydi – garchi bu yangi media hodisalarini tasniflash uchun ham muhim hisoblanadi.
Sonining ortishiga xizmat qiladi. Mamlakatimiz ommaviy axborot vositalarining ilg`or axborot-kommunikatsiya texnologiyalari (AKT), shu jumladan, raqamli texnologiyalardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish jamiyatni yanada demokratlashtirish jarayonida ularning faolligini va ta`sirini oshirishga yordam beradi.
Demokratik jamiyat barpo etishda ommaviy ahborot vositalari hal qiluvchi o`rin tutadi, nafaqat muayyan mamlakatlar, balki global miqyosda siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy jarayonlarga jiddiy ta`sir ko`rsatadi. Toshkentda bo`lib o`tgan halqaro uchrashuv – davra suhbatida shu haqda so`z bordi. U Siyosiy tadqiqotlar markazi (O`zbekiston) tomonidan tashkil etildi. Davra suhbatining mavzusi – “Zamonaviy axborot maydonining shakllanishi: media hududini tashkil etishda axborot tehnologiyalari,

tuzilmaviy yondashuv va mintaqaviy xususiyatlarning roli”, deb ataldi.
3.Globallashuv sharoitida mediakompitentlikning o’rni va roli.
Media manipulyator sifatida mazkur holatni anglash, uni o’z faydasiga hal etish
Murakkab emas. Chunki uning ishi ommaviy axborot vositalaridan manipulyatsiya istrumenti
Sifatida foydalanish ya’ni odamlarni o’zlari qilmaydigan narsalarni qilishlari yoki o’ylashlari
Uchun media orqali undash hamda ta’sir o’tkazishdan iboratdir. Ular xuddi parda ortida
Qo’g’irchoqning iplarini tortib o’ynatadigan aktyorlarga o’xshaydilar. Bu holatda aktyor –
Manipulyator, iplar – ommaviy axborot vositalari, qo’g’irchoq esa- auditoriyadir.
Amerikalik tadqiqotchi Deniyel Boorstin o’zining “Tasvir: Amerikadagi psevdo-
Hodisalar bo’yicha qo’llanma”kitobida shunday fikrlarni keltiradi: “Biz va hayot haqiqatlari
O’rtasida qandaydir qalinlik paydo bo’lmoqda va u borgan sari murakkablashmoqda.” Chindan
Ham olimning davosida jon bor, chunki bugan auditoriya yangilikni nima muhimligiga qarab
Emas, balki nimani xohlayotganiga qarab yaratilmoqda; informatsiya qabul qilish sikli
Shunchalik tezlashmoqdaki, axborotlar doimiy va muntazam ravishda to’liq bo’lmagan,
Tekshirilmagan boshqa narsa bo’lish ehtimoli juda yuqorilab bormoqda.
Bugungi kunda nafaqat oddiy kompyuterlar va smartfonlar, balki ulangan zamonaviy
Televizorlar ham mavjud. Internet foydalanuvchilarga (ularning shaxsiy xohishlariga ko’ra)
Ommaviy axborot vositalari matnlarini individual tanlash imkoniyatini beradi. An’anaviy
Ommaviy axborot vositalari (matbuot, televideniye, radio) yildan-yilga o’z ta’sirini yo’qotib,
Yangi OAV, aksincha, zamonaviy media makonda o’z o’rni va ko’lamini yanada kengaytir
Shuni ta’kidlash kerakki, media-manipulyatorlar ushbu interaktiv xususiyatlardan ongli
Ravishda foydalanadilar. Ammo “eski ommaviy axborot vositalari” davrida bu manipulyatsiyalar