Kirish “Ma’limki yosh avlod tarbiyasi hamma zamonlarda ham muhim va dolzarb ahamiyatga EGA bo’lib kelgan. Ammo biz yashayotgan XXI asrda bu masala haqiqatan ham hayot-mamot masalasiga aylanib bormoqda.” Sh. M. Mirziyoyev

superpozitsiya prinsipi deyiladdi.

Fransuz olimlari J.Bio, F.Savar va P.Laplaslar ixtiyoriy shakldagi tokli o’tkazgichlarning atrofida hosil bo’lgan magnit maydon induksiyasini hisoblashga imkon beradigan umumiy qonunni aniqladilar. Bu qonunga ko’ra, tokli o’tkazgichning ixtiyoriy l elementining tokli o’tkazgich atrofidagi A nuqtagacha hosil qilgan magnit induksiyasini quyidagicha aniqlash mumkin:

(2)
α - elementdan A nuqtaga o’tkazilgan vektor bilan element orasidagi burchak (3-rasm), r – o’tkazgichning elementidan A nuiqtagacha bo’lgan masofa.

3-rasm.

Bio – Savar – Laplas qonuniga ko’ra, cheksiz uzun to’g’ri tokdan d uzoqlikdagi A nuqtada hosil bo’lgan magnit maydon induksiyasi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:

B=₀ . (3)
Demak, to’g’ri chiziqli cheksiz uzun tokli o’tkazgichning biror nuqtada hosil qilgan magnit maydon induksiyasi o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchiga to’g’ri, o’tkazgich bilan induksiya hisoblanayotgan nuqta orasidagi eng qisqa masofaga teskari proporsional ekan.

Radiusi R bo’lgan aylanadan I o’zgarmas tok o’tayotgan bo’lsin (4-rasm). Bio – Savar – Laplas qonuniga ko’ra, aylanma tokning markaz ida hosil bo’lgan magnit maydon induksiyasi aylana uzunligi bo’lakchalarining aylana markazida hosil qilgan induksiyalarining vektor yig’indisiga teng. Hisoblash natijalariga ko’ra, aylanma tokning markazidagi magnit induksiyasi

(5)
ga teng, bunda: ₀ – koeffitsiyent, vakuumning magnit doimiysi bo’lib, uning son qiymati ₀=4π10^-7 ga teng. Demak, aylanma tokning markazida hosil bo’lgan magnit maydon induksiyasi o’tkazgichdan o’tayotgan tok kuchiga to’g’ri, aylana radiusiga teskari proporsional ekan.

4-rasm. 5-rasm.

Xususiy holda n ta o’ramga ega bo’lgan tokli g’altakning markazidagi magnit maydon induksiyasini (5-rasm) quyidagi ifoda yordamida aniqlash mumkin:

(6)

Demak, tokli g’altakning ichida hosil bo’lgan magnit maydon induksiyasi g’altakdan o’tayotgan tok kuchiga, o’ramlar soniga to’g’ri, g’altak aylanasining radiusiga teskari proporsional ekan.