Kirish tadqiqot mavzusining dolzarbligi

Darsning mavzusi: Nomshunoslik. 

 

Darsning  maqsadi:  o‘quvchilarda  nomshunoslik  (onomastika)  haqida 

bilim  va  ko‘nikmalar  hosil  qilish.  Ularga  nomlash  tamoyillari  haqida 

ma’lumotlar berish. 

---

 

37 

 

 

 

Reja:  

*      Nomshunoslik (onomastika) haqida ma’lumot. 

*    Obyektlarning nomlanish asoslari (nom va nomlanuvchi obyekt o‘rtasidagi 

munosabat). 

  *      Nomlarning nomlanuvchi obyekt turiga ko‘ra tasnifi 

           1-topshiriq.  Uchtepa,  Beshkapa  singari  so‘zlar  nimani  ifodalaydi?  Bu 

nomlar bilan ular ifodalagan nom o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlang. 

2-  topshiriq.Bo‘riboy,  Xoldorali,  Hayitboy,  Safarali  kabi  kishi  nomlari 

kimlarga va nima uchun qo‘yilishini izohlang. 

   

Siz  yashab  turgan  joydagi  ko‘chalar,  maydonlar,  shahar  va  qishloqlar, 

daryo,  ko‘l,  tepalik,  qabristonlar,  ma’lum  nom  bilan  yuritiladi.  Masalan, 

Samarqand  shahri,  Amir  Temur  ko‘chasi,  «Mustaqillik»  maydoni,  Alisher 

Navoiy nomli jamoa xo‘jaligi va boshqalar. 

          Turli  xil  obyektlarning  muayyan  nom  bilan  atalishida  ularning  ma’lum 

belgilari e’tiborga olinadi.  Buyuk shaxslarning  nomini abadiylashtirish  uchun  u 

bilan qandaydir bogliq bo’lgan holat  hisobga olinadi  yoki shaxsga katta  hurmat 

yuzasidan joy shu shaxs  nomi bilan  yuritiladi. Masalan,  Hamzaobod shahri shu 

joyda  ma’lum  davr  yashab,  mehnat  qilgan  Hamza  nomi  bilan;  Qipchoq,  Saroy 

qishloqlarining  nomlari  shu  qishloq  aholisining  etnik  kelib  chiqishi  bilan, 

Qatorterak,  Uchtol,  Beshariq,  Baland  masjid  singari  joy  nomlari  shu  joydagi 

o‘simlik,  bino,  suv  inshooti  xususiyati  bilan  bog‘liq  ravishda  qo‘llangandir. 

Shaxsga  qo‘yilgan  nomlarda  esa  ota-onaning  orzu-umidi  (Baxtiyor,  Umid, 

Go‘zal),  bolaning  tashqi  belgisi  (Xoldor,  Anor,  Qovoqvoy),  xalqning  urf-odati 

(O‘roqvoy, Teshavoy), tug‘ilgan kuni (Odina, Jumavoy).

—