Kirisiw 3 bap. I

2.2. 2,3-Almasınǵan xinazolon-4 duzları
O-acillew reakciyalarında
N-acetil-,(aroil)-2,3-tri-,tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 duzların alifatik (metil, etil, butil) hám benzil spirtler alındı, hám reakciya nátiyjesinde quramalı efirler alındı.
Duzlardıń spirtler menen bolǵan reakciyası tómendegi sxemada baradı [77,78]:

N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridiniń tásirlesiwi absolyut spirt penen shayqaǵanda-yaq ketedi, alınǵan spirt reagent hám eritkish sıpatında qollanıladı. Bir neshe minuttan soń 2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 galloidgidratları shókpege túse baslaydı. N-acetil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 bromidi butanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde acetilbenzoat (11) alınıwı:

N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridi metanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde metilbenzoat (12) alınıwı:

5ml metanolǵa 1,63g (5mmol) N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 salınadı. Reakcion birikpeni xolodilnikte 3 saat dawamında qoyıp, túsken 2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 gidroxlorid shókpesi filtrlep alıp, salqın metanoldıń az muǵdarı menen juwıldı, 97% ónimdi berdi.
Metanollı eritpege 10 ml suw qosıp, 10 ml efir menen 3 márte ekstrakciyalaymız. Efirdi Na₂SO₄ te qurıtıp eritpeni aydap alamız.
195-197 ⁰C ta qaldıq aydap alındı. Metilbenzoat shıǵımı 0,61 g (90%) ti quraydı
N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridi etanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde etilbenzoat (13) alınıwı:
Jalpaq tubli kolbaǵa 8,5 ml etanol salınǵan 1,63g (5mmol) N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 salınadı. Reakcion birikpeni xolodilnikte 3 saat dawamında qoyıp, túsken 2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 gidroxlorid shókpesi filtrlep alıp, salqın metanoldıń az muǵdarı menen juwıldı. Metanollı eritpege 10 ml suw qosıp, 10 ml efir menen 3 márte ekstrakciyalaymız. Efirdi Na₂SO₄ te qurıtıp eritpeni aydap alamız.
245-247 ⁰C ta qaldıq aydap alındı. etilbenzoat shıǵımı 0,81 g (91%) ti quraydı

N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridi butanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde butilbenzoat alınıwı:

N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridi benzil spirti menen tásirlesiwi nátiyjesinde benzilbenzoat(15) alınıwı:

N-p-nitrobenzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridin etanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde N-p-nitrobenzoy kislotasınıń etil efiriniń alınıwı: Etanollı eritpege 5 ml suw qosıp, 10 ml efir menen 3 márte ekstrakciyalandı. Efirdi MgSO₄ te qurıtıp eritpeni aydap alamız 205-211⁰C. Shıǵım 0,9 g (92%).



N- acetil-,(aroil)-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 duzların alifatik (metil, etil, butil) hám benzil spirtleri menen reakciyaları nátiyjesinde quramalı efirler alındı.
N- acetil-,(aroil)-2,3-tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 duzların alifatik (metil, etil, butil) hám benzil spirtleri menen reakciyaların alıp barǵanımızda da bizde joqarı ónim menen quramalı efirler alındı.

N-benzoil-2,3-tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridi metanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde metilbenzoat (12) alınıwı:



N-p-nitrobenzoil-2,3-tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridin butanol menen tásirlesiwi nátiyjesinde N-p-nitrobenzoi butilbenzoat butilbenzoattıń alınıwı:

Kolbaǵa, 5ml butanol salındı hám 1,86g (5mmol) 1-n-Nitrobenzoil -2,3tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridi úy temperaturasında aralastırılǵan halda qosıldı. Reakcion birikpe 10-15minut dawamında aralastırıladı hám 2 saatga qaldırıladı. Túsken shókpe 2,3-tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 gidroxloridi (17) filtrlendi, suwıq butanoldıń az muǵdarı menen juwıldı. Ónim 0,9 g (92%). Butil efiriniń p-nitrobenzoy kislotası (66), 0,9 g (92%) in quraydı.
Spirtlerdi N-acil-2,3-tri-,-tetrametilen-3,4-digidroxinazolon-4 tiń duzları menen acillew reakciyaları tómendegidey sxemada ketedi (bunda mısal ushın N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 tiń xloridleri hám spirt menen acillew reakciyaları keltirilgen)

Bul sxemada N-benzoil gruppasındaǵı karbonil gruppa spirtlerdegi gidroksil gruppadaǵı kislorod atomınıń elektron jupları menen nukleofil hujimge ushraydı. Nátiyjede karbonil gruppadaǵı uglerod atomınıń aktivliligi kúsheyedi, hám tiyisli aminospirttiń anionı payda boladı. Ol gidroksogruppanıń vodorod atomın biriktirip aladı. N-1 azot atomındaǵı uglerod azot arasındaǵı baylanısınıń úziliwi hám 1-jaǵdaydaǵı azot atomınıń protonlanıwı nátiyjesinde 2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 tiń gidroxloridi hám quramalı efirler payda boladı.
Solay etip ápiwayı usıl menen kislotalardıń quramalı efirleri joqarı ónim menen sintezlenip alındı (61-66). N-benzoil-2,3-trimetilen-3,4-digidroxinazolon-4 xloridiniń spirtler menen reakciyası nátiyjeleri hám fiz-ximiyalıq qásiyetleri 1-kestede keltirilgen