Kiristallar. Tayyorladi; Qoʻchqorov Umid

KIRISTALLAR.

TAYYORLADI; Qoʻchqorov Umid

REJA;

• Kristallar va ularning turlari;
• Olinishi ishlatilishi;
• Sedmentatsiya va birgalashib cho’kish hodisasi;
• Oklyuzia;
• Eruvchanlik va unga ta’sir etuvchi omillar;

Kristallar (yun. krystallos — muz, togʻ billuri) — atomlari, ionlari va molekulalari maʼlum tartibda joylashib, fazoviy kristall panjarani tashqil etgan qattiq jismlar. K., koʻpincha, suyuq fazalar — eritmalardan hosil boʻladi va oʻsadi, baʼzan esa gaz holatini yoki qattiq jism holatini tashqil etadigan fazaviy oʻzgarishlar natijasidagiva hosil boʻladi. Bir turdagi kristall panjaraga ega yirik K. — monokristallar, mayda-mayda kristallchalardan tashqil topgan. K. — polikristallar, umuman kristall panjara tashqil etmagan qattiq jismlar — a m o r f jismlar deb yuritiladi. Bulardan tashqari suyuq K. maxsus guruhni tashkil etadi.

• Kristallar (yun. krystallos — muz, togʻ billuri) — atomlari, ionlari va molekulalari maʼlum tartibda joylashib, fazoviy kristall panjarani tashqil etgan qattiq jismlar. K., koʻpincha, suyuq fazalar — eritmalardan hosil boʻladi va oʻsadi, baʼzan esa gaz holatini yoki qattiq jism holatini tashqil etadigan fazaviy oʻzgarishlar natijasidagiva hosil boʻladi. Bir turdagi kristall panjaraga ega yirik K. — monokristallar, mayda-mayda kristallchalardan tashqil topgan. K. — polikristallar, umuman kristall panjara tashqil etmagan qattiq jismlar — a m o r f jismlar deb yuritiladi. Bulardan tashqari suyuq K. maxsus guruhni tashkil etadi.

Kristal - tabiiy kelib
chiqishi yoki laboratoriyada hosil bo'lgan, muntazam ko'pburchak shakliga ega bo'lgan qattiq jism. Kristal shaklining to'g'riligi uning ichki tuzilishiga asoslanadi - kristallni tashkil etuvchi moddaning zarralari (molekulalar, atomlar va ionlar) unda ma'lum bir naqshda joylashadi va vaqti-vaqti bilan takrorlanadigan uch o'lchovli fazoviy joylashuvni hosil qiladi.
Kristallarning turlari va turlari Kristallarni o'rganish bilan shug'ullanadigan olimlar "ideal kristal" va "haqiqiy kristal" kabi tushunchalarni ajratib turadi.
Kiristallar tabiatda sodir bo’ladigan yoki labaratoriyada hosil qilinadigan faza
almasinishi natijasida yuzaga keladigan moddalardir.
Kiristallar eritmadan cho’kish yo’li bilan (masalan; har xil tuzlar), erigan
moddalarning qotishi (metal va metal qotishmalari), bug’holatidagi moddalarning
qotishi (masalan; yod qor va boshqalar) natijasida hosil bo’ladi. Bundan tashqari,
bazi amorf qattiq moddalar vaqt o’tishi bilan yoki bazan harorat va bosimning
ta’sirida ha kiristallangan moddalarga aylanishi mumkin.
To’yinmagan eritmalarda kiristall hosil bo’lmaydi, aksincha shunday eritmaga
tushirilgan kiristallningo’zi erib ketadi.
To’yingan eritmada kiristall hosil bo’la olmaydi. Buning ustiga qo’shilgan ortiqcha
modda ham erimaydi.Tabiatda ham sanoatda ham o’ta to’yingan eritmalardan
juda ko’p kiristallangan moddalar hosil bo’ladi.
Masalan; osh tuzi qatlamlari, kaliy tuz, Glauber tuzi va boshqalar sho’r suvli tabiy
ko’llarda cho’kadi.
Mukammal kristall Ideal kristall - kristallning mavhum matematik modeli bo'lib, unda uning kristall panjarasi, to'liq simmetriyasi va mukammal tekis qirralariga mos keladigan mutlaqo to'g'ri shakl berilgan. Oddiy qilib aytganda, ideal kristal bu kristall turiga xos bo'lgan barcha sifatlar, xususiyatlar va xususiyatlarning to'liq to'plamiga ega kristaldir. haqiqiy kristall Haqiqiy kristal - bu haqiqatda mavjud bo'lgan kristal. Idealdan farqli o'laroq, u ichki tuzilishda ba'zi kamchiliklarga ega, uning yuzlari mukammal emas va simmetriya tushiriladi. Ammo haqiqiy kristalldagi barcha bu kamchiliklar bilan uni kristall qiladigan asosiy xususiyat saqlanib qoladi - undagi zarralar muntazam tartibda joylashgan.
Kristallarning kelib chiqishi Tabiiy (tabiiy) kristallar juda yuqori harorat va ulkan bosim sharoitida uzoq vaqt davomida Yerning ichaklarida paydo bo'ladi va o'sadi. Odamlar sun'iy kristallarni nafaqat laboratoriyalarda, balki uyda ham o'stirishni o'rgandilar.
Kristallar hosil qiluvchi moddalar Kristallar nafaqat olmos, ametist, zumrad, safir va boshqa qimmatbaho va yarim qimmatbaho toshlar, ba'zilarimiz o'ylagandek. Ushbu eng mashhur va chiroyli kristallardan tashqari, tabiatda kristalli tuzilishga ega bo'lgan boshqa ko'plab moddalar mavjud. Kristal hosil qilish qobiliyatiga ega bo'lgan eng keng tarqalgan modda oddiy suvdir. Hatto bolalar ham suv kristallari qanday ko'rinishini bilishadi - muz parchalari va qor parchalari hammaga yaxshi ma'lum.