Киска муддатли инвестициялар хисоби ва аудити

Битта акцияга тўғри келадиган бир йиллик дивиденд 
Дивиденд даромади
 = -------------------------------------------------------------------------------- 
Битта акциянинг ўртача бозор баҳоси 
Акциялар бозор баҳосининг
Битта акциянинг бозор баҳоси 
баланс (номинал) қийматига = ---------------------------------------------
нисбати
Компания балансида акциянинг 
баҳоланиши (номинал қиймати) 
Қимматли қоғозлар бозори ривожланган давлатларда дивиденд 
даромадининг 0, 15, 25 (яъни 15-25 фоизи) бўлиши нормал ҳолат бўлиб 

---

54 
ҳисобланади. Инфляция кузатилаётган шароитда эса бу кўрсаткич бирдан 
катта (яъни 100 фоиз ва ундан юқори) бўлиши мумкин. 
Акциялар бозор баҳосининг улар номинал қийматига нисбатан 
йилдан-йилга ўсиб бориши ҳам корхона раҳбариятининг оқилона иш 
юритаётганлигидан далолат беради. 
 
3.3. Қисқа муддатли инвестициялар аудити натижаларини 
умумлаштириш ва баҳолаш
Қисқа муддатли инвестициялар аудити ҳисоботини ва хулосасини 
шакллантириш аудит режаси ва дастурининг барча бўлимлари бўйича 
ўтказилган аудиторлик текшируви натижаларини умумлаштириш ва 
баҳолаш жараёнида вужудга келади.
Қисқа муддатли инвестициялар аудит натижаларини баҳолаш ишлари 
асосан қуйидагиларни ўз ичига олади: 
* ишчи ҳужжатларни шарҳлаш ва якуний ишчи ҳужжатларни 
тайёрлаш; 
* аниқланган камчиликларнинг жиддийлик даражасини баҳолаш; 
* аудиторлик далилларнинг етарлилигини баҳолаш; 
* фаолият кўрсатаётган корхона принципи билан боғлиқ омилларни 
баҳолаш; 
* бухгалтерия ҳисоботидаги ахборотларни тақдим қилиш ва баён 
қилиш; 
* ҳисобот тузилганидан сўнг содир бўлган ҳодисаларни баҳолаш; 
* текширув 
натижалари бўйича аудиторнинг мижоз-корхона 
раҳбариятига тақдим қиладиган ёзма ахборотини тузиш; 
* аудиторлик ҳисоботи ва хулосасини тузиш.
Аудиторлик текшируви ўтказиш чоғида асосан текширилаётган 
хўжалик юритувчи субъектнинг дастлабки ҳужжатлари, ҳисоб регистрлари 
ва ҳисоботларида акс эттирилган ҳақиқий ахборотлар таҳлил қилинади ва 
баҳоланади. Фақат айрим ҳоллардагина аудиторлар тахмин ва ҳисоб-
китобларга асосланган молиявий ахборотларни баҳолайдилар.

---

55 
Таъкидлаш жоизки, текширув натижалари ва хўжалик юритувчи 
субъект мутахассисларининг ҳисоб-китобларини баҳолашда аудиторлар 
маълум даражада профессионал эҳтиёткорликка риоя қилишлари зарур.
Аудитор қуйидаги ҳоллардаги каби, катта номувофиқликлар 
мавжудлигини кўрсатувчи ҳолатларни объектив баҳолаши зарур: 
* хўжалик юритувчи субъект ходимларига маълум бўлган, аммо 
аудитор томонидан очилмаган хатоларни аниқлаш фактлари; 
* текширув учун зарур бўлган, аудиторга ўз вақтида тақдим 
қилинмаган дастлабки ҳужжатлар ёки маълумотларга доир хўжалик 
муомалалари; 
* мутахассисларнинг ҳисоб-китобларидаги номувофиқликлар; 
* инвентаризация натижасида аниқланиб, далолатнома ва таққослаш 
ведомостлари билан расмийлаштирилган, лекин етарли даражада таҳлил 
қилинмаган ва тузатилмаган катта тафовутлар; 
* катта тафовутларнинг тасдиқланмаганлиги ва аудитор сўровларига 
кутилган жавоблар олинмаганлиги; 
* текширув учун танлаб олинган, зарур дастлабки ҳужжатлар ёки 
тегишли рухсат этувчи кўрсатмалар тақдим қилинмаган хўжалик 
муомалалари.
Аудитор тўпланган далиллар етарлилигини баҳолашда ушбу ҳолатлар 
аниқланган босқични (режалаштириш, аудит ўтказиш) ҳисобга олиши 
керак. Шунингдек, катта хатолар хатарини дастлабки баҳолаш ва батафсил 
текшириш режалари ҳам эътиборга олиниши лозим.
Агар бундай ҳолатлар режалаштириш босқичида аниқланган ва 
ҳисобга олинган бўлса, унда аудитор тўпланган далилларнинг 
етарлилигига ва режалаштирилган ҳамда қўшимча аудиторлик амалларини 
бажаришнинг мақсадга мувофиқлигига баҳо бериши зарур.
Қисқа муддатли инвестициялар аудитининг мақсад ва вазифаларидан 
келиб чиқиб, умумлаштирилган ва баҳоланган текширув натижаларини 
камида иккита ҳужжат билан расмийлаштириш мақсадга мувофиқдир:

---

56 
1. аудит ҳақидаги шартномада кўзда тутилган давр ичидаги 
корхонанинг молия-хўжалик фаолиятини аудиторлик текширувидан 
ўтказиш тўғрисида ҳисобот; 
2. бухгалтерия баланси ва молиявий ҳисобот бўйича аудиторлик 
хулосаси.
Ўзбекистон Республикасининг «Аудиторлик фаолияти тўғрисида»ги 
қонунида 
белгиланишича: