Klass: 6 b klass Tema : Rim imperiyasınıń qulawı Sabaqtıń maqseti: Bilim beriwshi maqseti

1	Shólkemlestiriw	Sawbetlesiw, soraw – juwap.	TK: Kommunikativ, xabarlar menen islesiw
3-minut
2	Úyge tapsırmanı soraw	Soraw – juwap, jeke islesiw, kishi toparlarda islew	TK: Kommunikativ, milliy hám ulıwma mádeniy. FK: Tariyxiy gúrrińlerdi hám miflerdi úyrenedi.	7-minut
3	Taza temanı bayanlaw	Kishi lekciya, aqılıy hújim.	TK: Ózin-ózi rawajlandırıw, matematikalıq sawatxanlıq, pán hám texnika jańalıqlarınan xabardar bolıw. FK: Tariyxiy gúrrińlerdi hám miflerdi úyrenedi.	15-minut
4	Taza temanı bekkemlew	Dialog.	TK: Kommunikativ , ózin-ózi rawajlandırıw, sociallıq aktiv puxaralıq. FK: Tariyxiy gúrrińlerdi hám miflerdi úyrenedi.	15-minut
5	Oqıwshılar bilimin bahalaw	Sawbetlesiw, diskussiya	TK: Ózin-ózi rawajlandırıw,	3-minut
6	Úyge tapsırma	Sawbetlesiw	TK: Kommunikativ, xabarlar menen islesiw	2-minut

Sabaqtıń tipi: Jańa bilim beriwshi
Sabaqtıń túri: Interaktiv usıldaģı sabaq.
Sabaqta qollanılatuǵın metod: Soraw-juwap
Sabaqqa kerekli qurallar: Elektron resurslar,Sabaqlıq, tarqatpa materiallar.
Bahalaw: Xoshametlew, 5 ballıq reyting sistemasinda.
Sabaqtıń barısı: Shólkemlestiriw: Oqıwshılar menen sálemlesiw, qatnastı tekseriw, sabaqqa tayarlıǵın tekseriw. Ótilgen temani tákirarlaw. 2017-jılı 30-iyunda Ózbekistan Respublikası Prezidenti Sh.M. Mirziyaev «Kamalat» jaslar social háreketiniń IV qurıltayında sóylegen sózinde jaslarǵa áskeriy bilim­tárbiya beretuǵın kursantlar mekteplerine «Temurbekler mektebi» dep ataw usınısın alǵa súrdi hám sol usı usınıs jaslar tárepinen jaqsı qabıl qılındı.
TazaTema. 35-§. TEMURIYLER DÁWIRINDEGI SIYASIY PROCESLER Taxt ushın gúres. Sahıpqıran 1405-jıl 18-fevral kúni Qıtay tárepine atlanıs waqtında, qaqaman qısta, Otırar qalasında dúnyadan ótedi. Ámir Temur qaytıs bolǵannan soń, onıń bir neshe on jıllar dawamındaǵı is­háreketleri nátiyjesinde dúzilgen iri saltanat tarqala basladı. Bunıń tiykarǵı sebebi saltanat qaramaǵına alınǵan eller sonsha dárejede hár túrli, uzaq aralıqqa sozılǵan bolıp, olardı jeke bir oraydan turıp basqarıw qıyın edi. Bunıń ústine olardaǵı qarsılas táreptegi kúshler ajıralıp shıǵıw ushın qolaylı payıt kúter edi.Saltanattıń bólekleniwine Ámir Temur miyrasxorları arasında tajı­taxt ushın uzaq jıllar dawam etken óz ara kelispewshilik hám urıslar sebep boldı. Ámir Temur óliminiń aldınan taxt miyrasxorı etip aqlıǵı Pirmuxammedti (Kabul, Kandagar, hám Hindstan wálayatlarınıń húkimdarı) tayınlaǵan edi. Pirmuxammedti taxtqa otırǵızıw tárepdarları kúshli bolsa da, biraq Miranshaxtıń balası Xalil Sultan Mırza ózbasımshalıq penen 1405-jıldıń 18-martkúni Samarqandtı iyelep, ózin Mawarawnnaxrdıń joqarı húkimdarı dep daǵazalaydı. Pirmuxammedtiń jolın tosıp, onıń rejelerin buzıw niyetinde hátte ol Ámiwdáryanıń oń tárepindegi jerlerdi de óz hákimiyatına qosıp aladı. Xalil Sultan babasınan qalǵan ǵáziynelerdiń arqasında Sahıpqırannıń abıraylı adamları hám aqsúyeklerdiń belgili bir bólimin óz qaramaǵına awdarıp Mawarawnnaxr tariy­xın iyelep alǵan bolsa da, biraq kóp waqıt ótpey ol Ámir Temurdıń sadıq ámirleri, wálayat nayıpları hám shaxzadalardıń kúshli narazılıǵı hám bas kóteriwine dus keledi. Birinshi bolıp, Túrkstan jáne Ferǵananıń hákimi ámir Xudaydatpenen Shayx NuritdinXalil Sultanǵa qarsı kóterilis kóteredi. Hátte Xalil Sultannıń inisi Sultan Xuseyin MırzaÁmiwdáryanıń shep jaǵası wálayatlarnda óz hákimiyatın ornatıw niyetinde aǵasına qarsı bas kóteredi. Óz náwbetinde Ámir Temur taxtınıń nızamlı miyrasxorı Pirmuxammed Ámiwdáryadan keship ótip, Xalil Sultanǵa qarsı Nasafqa qaray atlanısqa shıǵadı. Mawarawnnaxrda baslanǵan dinastiya gúresleri usılay háwij alıp ketedi.Aqıbette mámleket ıdırap, ayırım wálayat húkimdarları hákimi tolıq bólıp aladı. Pirmuxammed 1407-jıl 22-fevralda wáziri Pir Áliy Tazbasshılıǵındaǵı til biriktiriwshilerdiń qolında óledi. 1408-jıl 22-aprel kúni Qaraquyınlı túrkmenlerdiń qáwim basshısı Qara Yusuppenen bolǵan urısta Miranshaxqaza boladı. Ázerbayjan hám Irak Temuriyler qolınan ketedi.1409-jılıbáhárde Mawarawnnaxrda jaǵday jáne de kes­kinlesedi. Ámir Xudaydad Uratóbe hám Shahruhiya qalasın ańsat ǵana qolǵa kirgizip, Samarqand tárepke atlanıs jasaydı. Sheraz qasındaǵı Zarafshan dáryasınıń boyında júz bergen sawashta Xalil Sultan áskerleri jeńiliske ushı­raydı, ózi bolsa tutqınǵa alınadı. Shahruh hákimiyatınšń dúziliwi. Usı dáwirde Xorasandaǵı ámirler kóterilisin bastırıwǵa úlgergen Shahruh endilikte barlıq itibarın Mawarawnnaxrǵa qaratadı. Sebebi, ol ata jurtındaǵı hádiyselerge nemquraylı qaray almas edi. 1409-jıl 25-aprelde ol Ámiwdáryadan ótip, Samarqandqa qaray atlanıs jasaydı. Bes jıl dawam etken óz ara gúres hám kóterilisler xalıqtıń qatań narazılıǵına sebep bolǵan edi. Temuriyzadalar hám ámirler ortasındaǵı gúreske juw­maq jasaw maqsetinde Shahruh baslaǵan háreket mám- leket puqaralarınıń kóplegen qatlamları tárepinen ruwatlandı. Sol sebepli Mawarawnnaxrdaǵı ózbasımshalıqlarǵa shek qoyılıp, Mawarawnnaxr hám Xorasanda óz húkimdarlıǵın ornatadı jáne mámlekette tınıshlıq hám abadanshılıq ornatıwǵa muwapıq boladı. Shahruhtıń uzaq húkimdarlıǵı dáwirinde Ámir Temur saltanatınıń tiykarǵı bólimi onıń qol astında saqlanıp qal­sa da, biraq bul úlken mámleket eki mámleketke bólingen edi. Olardan biri Ámiwdáryadan túslikte jaylasqan Shahruh basshılıǵındaǵı mámleket bolıp, onıń orayı Xırat qalası edi. Ekinshisi bolsa, Ámiwdáryadan arqada Mawarawnnaxr hám Túrkstan aymaǵında Uluǵbek basshılıǵındaǵı mámleket bolıp, Samarqand onıń paytaxtı edi.
IV. Taza temanı bekkemlew 1. Ámir Temur saltanatınıń tarqalıw sebepleri nede? 2. Siz Xalil Sultannıń háreketin qalay bahalaysız? 3. ShahruhMırza qashan Samarqandqa atlanıs jasadı, ne ushın onı xalıq quwatladı?